Đầu tháng 5, công trường cầu Tân Kỳ - Tân Quý (quận Bình Tân) im lìm, không một bóng người. Hàng rào tôn cao khoảng 2 m khóa kín, phía trong cỏ dại um tùm phủ quanh các khối bê tông, ống thoát nước, sắt thép ngổn ngang... Phần chính của cầu đã bắc ngang kênh Tham Lương - Bến Cát, nhiều đoạn bê tông xám xịt vì phơi nắng mưa lâu ngày. Hai bên, mỗi nhánh cầu thép rộng chừng 3 m xây tạm, mỗi lần ôtô đi qua lại rung bần bật.

Dự án cầu Tân Kỳ - Tân Quý khởi công cách đây hơn 4 năm theo phương thức PPP, hợp đồng BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao), do Công ty cổ phần đầu tư phát triển hạ tầng (IDICO-IDI) làm nhà đầu tư. Cầu dài hơn 80 m cùng đoạn đường dẫn 225 m được xây nhằm thay cầu cũ bắc qua kênh Tham Lương - Bến Cát. Công trình ban đầu có tổng mức đầu tư hơn 312 tỷ đồng, sau nâng lên 668 tỷ đồng do tính cả lãi vay trong thời gian xây dựng, chờ thu phí hoàn vốn.

Cuối năm 2018 - thời điểm công trình dự tính hoàn thành nhưng mới đạt 70% khối lượng rồi ngưng trệ. Ngoài nguyên nhân giải phóng mặt bằng chậm trễ, Kiểm toán Nhà nước kết luận dự án triển khai theo hình thức BOT không phù hợp Nghị quyết 437 của Quốc hội. Nghị quyết này chỉ cho phép hình thức BOT đầu tư tuyến đường mới để đảm bảo quyền lựa chọn của người dân, không đầu tư các dự án nâng cấp, tuyến đường độc đạo hiện hữu. Cơ quan kiểm toán đề nghị TP HCM kiểm tra, xử lý nhằm đảm bảo công bằng cho người dân trả phí.

Tuy nhiên, việc giải quyết vướng mắc để dự án triển khai trở lại đang bị bế tắc. Thành phố chưa có tiền lệ cho việc chuyển dự án từ hình thức PPP sang đầu tư công và dừng hợp đồng BOT trước thời hạn nhưng lại chưa được hướng dẫn cụ thể. Hiện, công trình bị "trùm mền" ngoài gây lãng phí còn ảnh hưởng đi lại, ô nhiễm, bởi nhiều điểm xung quanh bị tận dụng để tập kết rác.

Tương tự, tại dự án cầu đường Bình Triệu 2 (giai đoạn hai), hợp đồng BOT giữa TP HCM và Tổng công ty Đầu tư hạ tầng kỹ thuật thành phố (CII) ký năm 2018, tổng vốn gần 2.300 tỷ đồng. Do làm trên đường hiện hữu nên dự án cũng phải dừng, chờ chuyển hình thức đầu tư. Công trình gồm hạng mục nâng cấp một số đường quanh bến xe Miền Đông (quận Bình Thạnh), mở rộng cầu Ông Dầu ở quốc lộ 13 (TP Thủ Đức)... Trong đó, CII đã hoàn thành nhánh cầu Ông Dầu và chi một phần đền bù giải tỏa đường Ung Văn Khiêm.

Vừa qua doanh nghiệp này đã làm việc các sở ngành của thành phố nhưng giải quyết chưa xong. Theo bà Nguyễn Mai Bảo Trâm, Phó tổng giám đốc CII, dự án chậm trễ không chỉ nhà đầu tư mà cả thành phố cũng chịu thiệt. "Vốn sở hữu doanh nghiệp bỏ ra nằm chờ, chưa lấy lại được, trong khi phần vay ngân hàng phát sinh lãi từng ngày thành phố phải chịu", bà Trâm nói và hy vọng thành phố sớm giải quyết các vướng mắc để doanh nghiệp sớm thu hồi vốn.

Không chỉ các công trình BOT, nhiều dự án BT (xây dựng - chuyển giao) đang làm dở dang ở thành phố cũng vướng mắc khi phải điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án để phù hợp thực tế hoặc thực hiện theo kết luận của các cơ quan thanh tra, kiểm toán. Điển hình như dự án đường nối Phạm Văn Đồng đến nút giao Gò Dưa (TP Thủ Đức) có tổng mức đầu tư hơn 2.700 tỷ đồng đang ngưng trệ sau 5 năm khởi công.

Là một trong các đoạn thuộc Vành đai 2, dự án được triển khai từ cuối năm 2017, nhưng đến tháng 3/2020 phải tạm dừng khi đạt gần 44% khối lượng. Cuối năm 2021, lãi phát sinh tại dự án được tính toán hơn 230 tỷ đồng sau thời gian tạm dừng, thành phố sẽ phải chi trả.

Một trong những nguyên nhân khiến dự án ngưng trệ, theo nhà đầu tư là phải chờ ký phụ lục hợp đồng, điều chỉnh thời gian thực hiện, định giá các lô đất thanh toán... Trước đó, nhà đầu tư cho biết đã chi khoảng 1.400 tỷ đồng cho giải phóng mặt bằng và thi công tại dự án.

Ông Lương Minh Phúc, Giám đốc Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP HCM, cho biết thành phố đã giao sở ngành liên quan đàm phán với nhà đầu tư hai dự án cầu Tân Kỳ - Tân Quý và cầu đường Bình Triệu để chấm dứt hợp đồng. Tuy nhiên, ngoài các thủ tục chưa được hướng dẫn cụ thể, quá trình giải quyết cũng tốn nhiều thời gian, bởi cần xác định rõ chi phí nhà đầu tư đã bỏ ra trong dự án trước khi tiến hành các thủ tục thanh, quyết toán.

"Việc này đang được thành phố dự tính hoàn tất trong năm nay để khởi động lại các dự án", ông nói.

Phó giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư TP HCM Trần Anh Tuấn cũng cho biết theo hướng dẫn của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cơ quan nhà nước có thẩm quyền tại dự án sẽ được quyết định các vấn đề liên quan, bao gồm cả việc dừng hợp đồng trước thời hạn. Tuy nhiên, trình tự thủ tục, cùng các bước thực hiện chưa được hướng dẫn chi tiết, do vậy thành phố vẫn phải chờ.

Để tháo gỡ các vướng mắc cho các dự án PPP đã ký kết, mới đây Chủ tịch UBND TP HCM Phan Văn Mãi đã kiến nghị Uỷ ban Tài chính và Ngân sách Quốc hội bổ sung quy định, hướng dẫn cụ thể như cho phép dùng vốn ngân sách thanh toán cho nhà đầu tư phần việc đã làm và triển khai tiếp khối lượng còn lại công trình sớm hoàn thành...

Trong khi đó, đối với các dự án PPP trọng điểm đang chuẩn bị đầu tư, HĐND thành phố đã thông qua nguồn vốn để thực hiện nghiên cứu tiền khả thi, lên kế hoạch kêu gọi đầu tư... Trong đó, các dự án sẽ được thành phố ưu tiên như cầu Thủ Thiêm 4, Cần Giờ, cầu đường Nguyễn Khoái, Bình Tiên...

Riêng các dự án BT đang triển khai dang dở, thành phố đã lập tổ công tác riêng để cập nhật tình hình hàng tuần, từ đó tháo gỡ vướng mắc cho nhà đầu tư đẩy nhanh tiến độ hoàn thành.