Cần cơ chế vận động hiến mô tạng 

Tại Hội thảo Xây dựng chính sách về các hoạt động tư vấn, vận động, lấy, điều phối, ghép mô tạng tổ chức vào chiều 12/6, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn chia sẻ: Hiện nay, 26 bệnh viện trên toàn quốc đã ghép tạng thành công, trong đó có nhiều ca được ghép từ nguồn hiến của người chết não, chết tim. Trước năm 2023, chỉ có 5 bệnh viện thực hiện chẩn đoán hồi sức chết não hiến mô tạng, nhưng hiện nay với sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ Y tế, Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia đã chẩn đoán chết não hiến mô tạng tại 9 bệnh viện, trong đó có bệnh viện tuyến tỉnh.

Tuy nhiên, theo ông Thuấn, hiện vẫn chưa có cơ chế, chính sách cho các hoạt động tư vấn hiến mô tạng từ người chết não, chết tim. Hiện nay trên cả nước chỉ có 23 bệnh viện thành lập được tổ tư vấn, vận động hiến tạng, trong số đó, số lượng các tổ vấn hoạt động hiệu quả không nhiều, nguyên nhân là chưa có chế độ, chính sách đãi ngộ thực sự phù hợp. Các bệnh viện chưa thực sự quan tâm về việc thành lập tổ tư vấn cũng như thúc đẩy hoạt động của Tổ tư vấn.

Ngoài ra, các chi phí cho các hoạt động hồi sức, chẩn đoán chết não, lấy, bảo quản, điều phối, vận chuyển mô, tạng cũng như các chi phí để thực hiện dịch vụ kỹ thuật liên quan tới ghép tạng vẫn chưa được xây dựng thống nhất, khiến cho các bệnh viện gặp nhiều khó khăn khi thanh toán các khoản chi phí này, đặc biệt là các bệnh viện hiến.

Còn PGS.TS Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia cho biết, đến nay, cả nước mới có 23/68 bệnh viện trong mạng lưới vận động hiến tạng thành lập tổ tư vấn. Theo thống kê, từ tháng 12/2022 đến tháng 12/2023, cả nước có 16 bệnh viện thí điểm mạng lưới tư vấn, có 33 gia đình đồng ý hiến tạng người bệnh chết não, nhưng chỉ có 16 ca hiến (17 ca không đủ điều kiện hiến do ngừng tim, nhiễm trùng…). Còn hơn 400 bệnh viện trên toàn quốc chưa có mạng lưới tư vấn chỉ vận động được 2 gia đình đồng ý hiến tạng, trong đó thực hiện được 1 ca.

Riêng trong 5 năm tháng đầu năm 2024, mạng lưới 68 bệnh viện vận động hiến tạng chết não đã thuyết phục được 35 gia đình đồng ý hiến, trong đó thực hiện được 10 ca, 25 ca không đủ điều kiện hiến. "Nếu không đẩy mạnh việc thành lập tổ tư vấn vận động hiến tạng, mà chỉ "chờ" ở 5 bệnh viện ghép tạng đã triển khai công tác tư vấn, vận động gia đình hiến mô tạng (Việt Đức, Chợ Rẫy, 108, Huế, 103) thì người bệnh được ghép tạng sẽ rất ít ỏi", PGS Hệ cho biết.

Theo Giám đốc Trung tâm Điều phối tạng Quốc gia, tỷ lệ đồng ý hiến tạng ở Việt Nam còn rất thấp. Vai trò của tổ tư vấn và tư vấn viên tại các bệnh viện rất quan trọng trong việc vận động, tư vấn hiến tặng mô, tạng từ người chết não. Tư vấn viên là người phát hiện người chết não tiềm năng hiến mô tạng như: Tiếp cận bệnh án; trao đổi với bác sĩ điều trị, điều dưỡng ở phòng ICU, giải thích với gia đình người bệnh, báo cáo hệ thống… "Số lượng công việc của tổ tư vấn rất lớn, những bệnh viện lớn cần tổ chuyên nghiệp (toàn thời gian), nhưng chưa có chi phí hoạt động cũng như thù lao hỗ trợ cho tư vấn viên", ông Hệ chia sẻ.

Các bệnh viện đề xuất gì?

Là đơn vị thực hiện lấy, ghép tạng lớn nhất cả nước, TS.BS Dương Đức Hùng, Giám đốc Bệnh viện Việt Đức cho biết, cần tiến tới việc ghép tạng từ nguồn hiến người chết não, bởi nguồn hiến từ người sống là "cực chẳng đã". Với việc đổi mới công tác vận động gia đình người hiến chết não, trung bình 1 tháng, tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đã có 1 ca hiến từ người chết não, giúp hồi sinh nhiều người bệnh sống thoi thóp với các bệnh hiểm nghèo. Bệnh viện xác định việc triển khai ghép là để cứu người chứ không phải nguồn kết dư của bệnh viện. Chi phí cho mỗi bệnh nhân ghép là cá thể hóa bởi phụ thuộc tình trạng bệnh nhân trước và sau ghép, nhất là với bệnh nhân ghép tim, trong khi phần chi trả của BHYT không nhiều.

Ông Hùng cho biết, tại bệnh viện đã thành lập văn phòng vận động hiến tạng từ nguồn người chết não. Với việc vận động hiến tạng, nếu thực sự ngồi với người trực tiếp thực hiện việc này mới thấy khối lượng công việc lớn, phức tạp. Họ không chỉ 1 buổi mà hàng chục buổi thuyết phục người ra bệnh nhân… Do vậy, tình nguyện là chưa đủ mà cần có cơ chế chính sách cho các cán bộ tham gia hoạt động này.

"Với vận động hiến tạng từ nguồn bệnh nhân chết não, nhiều khoản chi phí cần phải có như hỗ trợ tổ tư vấn, tri ân cho gia đình người hiến tạng… Tuy nhiên các khoản này không thể tính vào giá ghép, do vậy cần xây dựng cơ chế rõ ràng về mặt tài chính để có sự thống nhất ở các cơ sở y tế có hoạt động này", ông Hùng nói.

Đồng quan điểm về việc cần có cơ chế, chính sách rõ ràng để thúc đẩy hoạt động vận động hiến ghép tạng, TS.BS Nguyễn Thanh Xuân, Bệnh viện Trung ương Huế đề xuất: Với người đã hiến mô, tạng khi còn sống, cần có quy định tôn vinh cấp BHYT suốt đời và thẻ BHYT này phải được ưu tiên khám, chữa bệnh ở bất kỳ cơ sở y tế nào phù hợp và được thanh toán ở hạn mức cao nhất 100%; kèm theo các chế độ ưu đãi đặc thù khác, khen thưởng. Với người hiến mô tạng chết não, cần quy định rõ cơ chế thanh toán các chi phí khác liên quan đến người hiến như chi phí tổ chức tang lễ, mai táng… chi phí tri ân gia đình người hiến, hỗ trợ nuôi con cái, cha mẹ già… Theo đó cần có quỹ hỗ trợ từ tổ chức thiện nguyện, công tác xã hội… Ngoài ra, BS Xuân đề xuất cấp Thẻ BHYT cho thân nhân người hiến.