Về các phương pháp sàng lọc, các bác sĩ đưa ra thước đo tiêu chuẩn vàng – bắt đầu làm nội soi đại tràng ở những người tuổi 50 và cứ 10 năm một lần sau đó, kết quả sẽ cho thấy tình trạng bình thường. (3) Để tìm hiểu thêm về các biện pháp phòng ngừa, Nhóm Task Force Dịch vụ Dự phòng Hoa Kỳ (USPSTF) khuyến nghị cần phải sàng lọc ung thư đại tràng. (4)

Như vậy, liệu có cách nào có thể ngăn ngừa được căn bệnh này ngay từ đầu không? Một trong những cách tốt nhất để duy trì ruột già đủ sạch và đảm bảo cùng một đường tiêu hóa khỏe mạnh là ăn đủ chất xơ. (5) Tuy nhiên, rất nhiều người vẫn chưa tìm hiểu và dẫn đến nhiều thông tin, ghi nhận sai lệch về tầm quan trọng của chất xơ.

Chất xơ là gì?

Chất xơ thực phẩm là phần khó tiêu hóa của thức ăn có nguồn gốc từ cây trồng ăn được, rau và nấm ăn được. Chất xơ gồm các phân tử cacbonhydrat (monosaccarit hoặc polisaccarit) và có hai thành phần chính: hòa tan trong nước và không hòa tan trong nước.

Chất xơ hòa tan trong nước

Loại chất xơ này khi hòa tan trong nước để tạo thành một dạng gel, có xu hướng làm chậm sự di chuyển của thực phẩm trong hệ thống tiêu hóa. Chất xơ hòa tan dễ dàng tiêu hóa được trong đại tràng, điều này có thể gây ra hiện tượng đầy hơi. Chất xơ hòa tan thường có liên quan đến các vấn đề như dự phòng bệnh tim mạch, tiểu đường vì nó có tác dụng làm giảm cholesterol máu và glucose. Đầu tiên, chất xơ này được lên men thành các axit béo chuỗi ngắn, được hấp thu và chuyển hóa bởi gan để tổng hợp mật, chất xơ hòa tan sẽ giúp làm mềm phân, để phân có thể di chuyển trong đường tiêu hóa dễ dàng hơn.

Ta có thể dễ dàng tìm thấy chất xơ hòa tan này trong các nguồn thực phẩm như táo, lúa mạch, đậu, yến mạch, lúa mạch đen, trái cây thuộc họ cam, quýt và nhiều loại rau khác như xúp lơ hoặc cà rốt.

Chất xơ không hòa tan trong nước

Loại chất xơ này không hòa tan được trong nước và có thể được trao đổi chất trơ và cung cấp trương nở hoặc tiền sinh, chuyển hóa lên men trong ruột già. Sợi trương nở hấp thụ nước khi chúng di chuyển qua hệ tiêu hóa, làm dịu việc đại tiện.

Các loại thực phẩm chứa chất xơ không hòa tan bao gồm gạo lứt, trái cây, các cây họ đậu, hạt giống, các loại rau như cải thảo, bắp cải hoặc bột lúa mì (đặc biệt có nhiều trong hạt, vỏ, thân và cuống).

Bên cạnh đó, theo như dược sĩ các chất xơ còn được tìm thấy trong nướu răng, inulins, lignins, pectins và psyllium.

Carbohydrates (Carbs) thuần và chất xơ

Carbohydrates, hay còn gọi tắt là Carb/Carbs, là một trong 3 chất đa lượng cung cấp cho cơ thể nguồn năng lượng cần để hoạt động cùng với protein và chất béo. Carbs có trong rất nhiều loại thực phẩm: ngũ cốc (tinh luyện hoặc nguyên cám), hạt, đậu, đường (tinh luyện hay không tinh luyện), hoa quả, rau, củ...và sữa. Sữa và các sản phẩm từ sữa là thực phẩm duy nhất có nguồn gốc từ động vật mà có chứa carbs.

Net carbs (Carbs thuần) là một thuật ngữ thường thấy trên thị trường thực phẩm về các loại thức ăn low carb (là viết tắt của từ Low-Carbohydrate, ít chất đường, ít tinh bột). Tuy nhiên net carb không hoàn toàn được coi như low carb.

Net carb được tính như thế nào?

Tại các bao bì trên thực phẩm, trị giá của “net carb” thường được tính từ nguồn thực phẩm bằng cách lấy tổng số carb trừ đi chất xơ. (Ví dụ: một bát xúp lơ xanh có tổng lượng carb là 6g, trong đó bao gồm 2,4g chất xơ, theo như công thức tính toán ở trên, thực tế khi ăn chỉ đang nạp vào 6-2,4=3,6g carb thuần mà thôi). Hãy lưu ý rằng các nội dung về carb trên các loại bao bì thực phẩm vẫn chưa được FDA công nhận. Về cơ bản ý tưởng của net carb được tạo ra bởi các công ty thực phẩm để thu hút sự chú ý của người ăn kiêng và khiến cho mặt hàng trở nên hấp dẫn hơn.

Trong khi đó, đường ăn kiêng (đường alcohol) – chất thường được bắt gặp trong các loại đồ ăn giàu protein và không đường, lại có khả năng làm tăng lượng đường trong máu, cho nên chất này vẫn được tính là carbs (khoảng 2kcal/gam). Một chất nếu không có phản ứng với insulin thì không có nghĩa là nó không có calo. Một lưu ý nhỏ là khi ăn các thức ăn chứa đường alcohol thì người dùng cần phải thận trọng vì quá nhiều trong số đó có tác dụng nhuận tràng hoặc gây rối loạn đường tiêu hóa.

Lượng chất xơ như thế nào thì vừa đủ?

Mục tiêu phù hợp cho lượng dùng hàng ngày là từ 25 đến 35 gram thường được dùng với tỉ lệ 14 gram/1000 kCal tiêu thụ. Nếu dùng quá nhiều chất xơ hơn cũng không cho kết quả tốt hơn, do đó nên tránh lạm dụng. Lạm dụng chất xơ sẽ có khả năng dẫn đến rối loạn, ảnh hưởng đến sự hấp thụ chất khoáng của cơ thể.

Hiện nay, tỉ lệ người mắc ung thư đại tràng rất cao, nó là căn bệnh có những triệu chứng ban đầu không rõ ràng. Bệnh nhân thường có những rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy kéo dài và táo bón, đôi khi xen kẽ với những đợt tiêu chảy, giống như hội chứng lỵ. Thỉnh thoảng còn có những cơn đau quặn bụng, đầy hơi và trướng bụng. Đây là căn bệnh rất phổ biến và khó phát hiện, khi phát hiện được bệnh thì bệnh đã tiến triển ở giai đoạn 3 hoặc 4. Trên thực tế, chưa có loại thuốc nào được công nhận là có tác dụng với bệnh này. Tuy nhiên gần đây các nhà khoa học đã chứng minh được rằng chất xơ hòa tan có tác dụng lớn trong phòng bệnh ung thư đại tràng. Chất xơ hòa tan đi qua ruột sẽ tạo ra thể đông làm chậm quá trình hấp thu một số chất dinh dưỡng vào máu và cũng làm tăng khối lượng phân làm kích thích nhu động ruột. Ngoài ra, chất xơ ở ruột già có tác dụng tăng khả năng lên men của vi khuẩn ruột già với các polysaccharides, sinh ra các acid chuỗi ngắn là nguồn năng lượng cho tế bào niêm mạc già. Do đó, nếu khẩu phần ăn thiếu chất xơ thì sẽ không tốt cho sức khỏe và nguy cơ ung thư đại tràng cao hơn. 

Các tài liệu tham khảo

(Theo Kevin Brunacini, MSN, NP, bác sĩ gia đình được cấp phép và chứng nhận, điều hành từ vấn giảm cân).

1. Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ. Thống kê chính về ung thư đại trực tràng. cancer.org/cancer/colon-rectal-cancer/about/key-statistics.html. Cập nhật ngày 21 tháng 2 năm 2018.
2. Viện Ung thư Quốc gia. Thống kê về ung thư: ung thư đại trực tràng. seer.cancer.gov/statfacts/html/colorect.html.
3. CDC. Thống kê về ung thư đại trực tràng. cdc.gov/cancer/colorectal/statistics/index.htm. Cập nhật ngày 19 tháng 3 năm 2018.
4. Đội đặc nhiệm Dịch vụ Dự phòng Hoa Kỳ. Khám nghiệm ung thư đại trực tràng.

Nguồn: pharmacytimes.com

 Phương Anh - Tạp chí Dược Mỹ phẩm