Theo Tổ chức Đột quỵ Mỹ năm 2019, số lượng bệnh nhân đột quỵ ở những người trẻ tăng hơn 44% trong 10 năm gần đây, khoảng 15% bệnh nhân đột quỵ có độ tuổi từ 18 đến 50.

Tại Việt Nam, tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi đang có xu hướng tăng lên, trung bình khoảng 2% mỗi năm, trong đó số lượng nam giới cao gấp 4 lần nữ giới. Tại Trung tâm Đột quỵ não thuộc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 trong năm 2020 đã ghi nhận và điều trị trường hợp nhỏ tuổi nhất là 12 và nhiều trường hợp khác trong độ tuổi thanh thiếu niên.

Bác sĩ Phạm Văn Cường, Trung tâm Đột quỵ não, cho biết có nhiều nguyên nhân dẫn đến đột quỵ ở người trẻ tuổi. Trong đó, dị dạng mạch máu não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nên đột quỵ chảy máu não ở những người trẻ. Sự phát triển bất thường của mạch máu não có thể gây nên những túi phình – với thành mạch máu mỏng, là nguyên nhân có thể gây xuất huyết não. Ở một số trường hợp, mạch máu bị bóc tách gây hẹp, tắc mạch – nhồi máu não.

"Hiện chưa có biện pháp nào thực sự hiệu quả để dự phòng dị dạng mạch não. Những bất thường này có thể phát hiện sớm qua chụp cắt lớp vi tính tương phản, hoặc chụp cộng hưởng từ mạch máu não", bác sĩ Cường nói.

Khoảng 50% số bệnh nhân đột quỵ trẻ tuổi hút thuốc lá. Bác sĩ Cường nhấn mạnh những nghiên cứu mới nhất cho thấy có sự tương quan giữa số lượng thuốc hút mỗi ngày và nguy cơ đột quỵ não. Thuốc lá có chứa khoảng 7000 chất độc hóa học như carbon monoxide, formaldehyde, arsenic và cyanide. Những chất độc này được vận chuyển vào máu sau khi hấp thu vào phổi làm thay đổi và phá hủy các tế bào trong cơ thể. Những thay đổi của các chất hóa học này làm tăng nguy cơ vữa xơ, tổn thương mạch máu não.

Ngoài ra, khoảng 60% bệnh nhân nhồi máu não trẻ tuổi có rối loạn chuyển hóa mỡ máu, trong đó nam giới hay gặp hơn nữ. Người trẻ tuổi với thói quen ăn uống có hại sức khỏe như ăn quá nhiều thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, ngày càng đối diện với các bệnh lý mạch máu sớm hơn.

Bác sĩ Cường cho biết, béo phì và lười vận động cũng gây đột quỵ ở người trẻ. Các nghiên cứu tại Mỹ cho thấy khoảng 10% các bệnh nhân đột quỵ trẻ tuổi có thừa cân (chỉ số khối cơ thể BMI >30). Ngoài ra các chỉ số chu vi vòng bụng, tỷ lệ vòng bụng/vòng hông, tỷ lệ vòng bụng/chiều cao còn có mối liên quan chặt chẽ hơn đến nguy cơ đột quỵ.

Tại Việt Nam chưa có nghiên cứu cụ thể về vấn đề này, tuy nhiên trong 5 năm vừa qua từ 2014, tỷ lệ người béo phì tăng 33%, đứng thứ hai trong khu vực Đông Nam Á. Sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế kéo theo chế độ ăn ít lành mạnh hơn. Giới trẻ ngày càng thích ngồi trước màn hình máy tính hoặc ôm điện thoại di động hơn là tham gia các hoạt động thể dục, thể thao.

Đái tháo đường gặp ở 30% bệnh nhân đột quỵ trẻ, tăng huyết áp là khoảng 10%. Đặc biệt với khu vực Đông Nam Á, tỷ lệ bệnh nhân đột quỵ nhồi máu não trẻ tuổi có đái tháo đường lên tới 54,8%. Tại Việt Nam, bệnh tiểu đường ở người trẻ, thậm chí với trẻ em đang tăng nhanh. Nhiều ca bệnh được ghi nhận ở trẻ nhỏ từ 9 đến 13 tuổi, thanh niên từ 20 đến dưới 30 tuổi. Thói quen ăn uống thay đổi, lối sống không lành mạnh, ô nhiễm môi trường khiến độ tuổi mắc tiểu đường càng trẻ, thậm chí có ca mới 9 tuổi.

Uống rượu bia, đặc biệt là rượu nặng, có liên quan chặt chẽ đến sự tăng lên của bệnh lý chảy máu não ở bệnh nhân trẻ tuổi. Ước tính, trung bình mỗi người Việt trên 15 tuổi tiêu thụ 8,3 lít cồn nguyên chất trong một năm, nhiều hơn người Trung Quốc và gấp 4 lần người Singapore.

Theo WHO, mỗi năm có khoảng 15 triệu người mắc đột quỵ não, khoảng 5 triệu người trong số đó tàn phế vĩnh viễn và 5 triệu người tử vong. Vì vậy, cần có các biện pháp phòng tránh đột quỵ não kịp thời. Đột quỵ ở người trẻ tuổi có thể được đẩy lùi nhờ những thói quen sinh hoạt lành mạnh như tích cực vận động thể dục thể thao, hạn chế sử dụng thức ăn nhanh, các thực phẩm chế biến sẵn, nói không với thuốc lá, hạn chế bia rượu...

"Đó là những điều mà thanh thiếu niên Việt Nam có thể dễ dàng thực hiện để bảo vệ sức khỏe của bản thân và những người xung quanh", bác sĩ Cường khuyến cáo.

Ngoài ra, người trẻ không nên chủ quan cho rằng đột quỵ chỉ xảy ra ở người cao tuổi mà bỏ qua việc thăm khám sớm tại các cơ sở y tế khi có biểu hiện của bệnh lý đột quỵ như yếu liệt tay chân, méo miệng, nói khó...

"Đột quỵ não là căn bệnh không chừa một ai, kể cả người trẻ tuổi", bác sĩ Cường nhấn mạnh.

Lê Nga