Tên thường gọi: Áp thụ diệp còn gọi là Án thụ diệp, Lam an diệp, Bạch đàn, Bạch đàn xanh, Dầu gió, Khuynh diệp.

Tên khoa học: Eucalyptus globulus Labill.

Họ: Đào kim nương (Myrtaceae)

Công dụng: Sát trùng, diệt muỗi, trị tiêu chảy, kiết lỵ, lao phổi, vết thương lở loét, bỏng nóng.

1. Mô tả

• Cây cao tới 10m hoặc hơn. Cành non có 4 cạnh.
• Lá non mọc đối, không có cuống, phiến lá hình trứng hoặc giống hình trái tim, màu lục, mỏng,như có sáp, dài 10-15cm, rộng 4-8 cm. Lá già mọc riêng biệt,so le, hình liềm, cuống ngắn, cong, phiến lá hẹp,tròn, không cạnh , dài 16-25cm, rộng 2-5cm. Phiến lá soi lên sáng thấy rõ những điểm trong trong , đó là những túi tinh dầu.
• Hoa mọc đơn độc ở nách lá , cuống rất ngắn, hình 4 cạnh.
• Quả không cuống, hình cầu hoặc hơi dài, có 4 múi, có hoa từ tháng 7 đến tháng 10.

2. Phân bố

Cây được trồng khắp cả nước.

3. Thu Hái và chế biến

Hái lá gần mùa hè, lựa những lá hình lưỡi liềm, không dùng lá non, phơi trong râm cho khô. Cất kín để dùng.

4. Bộ phận dùng làm thuốc

Dùng lá hoặc chế thành tinh dầu.

5. Thành phần hóa học

Trong lá chứa 0,92 – 2,89% tinh dầu, chủ yếu gồm 1,8% Cineole, Pinene, Aromadendrene, Cuminaldehyde, Pinocarveol, 1-Acetyl – 4 – Isopropylidene Necyclopentene, Rutin, Quercitrin, Quercetin, L ( + ) – Homoserine, Eucalyptin, Tanin.

Trong vỏ cây có Guaiacol.

Loại Bạch Đàn cho Cineol:

• Lá Bạch Đàn xanh chứa tinh dầu,chất vô cơ, Tanin, chất nhựa, chất đắng, Acid Phenol, hợp chất Flavonoid là Heterozid của Quercetin, Eucalyptin, Heterozid Phenolic.
• Hàm lượng tinh dầu là 2%. Tinh dầu là chất lỏng, trong, không màu hoặc màu vàng nhạt, có mùi đặc biệt của Cineol, không có múi tinh dầu thông.
• Tinh dầu chứa Hydrocarbon Terpenic, Terpineol, Alcol Sesquiterpenic, Aldehyd, Ceton 1 – 8 Cineol. Hàm lượng Cineol phải đạt 60%.

Loại Bạch Đàn cho Citronela:

• Lá Bạch đàn chanh trồng được 3 năm chứa 1,3% tinh dầu, với những hằng số lí học và chỉ số hóa học như sau :n D20 1,4574, D20 0,871

6. Tác dụng dược lý

Theo ‘Trung Dược Đại Tự Điển’:

• Có tác dụng ức chế tụ cầu khuẩn ( Streptococoque ).
• Giải độc tố trùng uốn ván(Tétanos ), bạch hầu.
• Chích dưới da thỏ 0,2ml/kg để gây độc tố , cho uống dịch sắc Án diệp, thấy có tác dụng ức chế tụ cầu khuẩn vàng.

Theo ‘Trung Dược Học’:

• Ức chế mạnh vi trùng gram +, tụ cầu trùng vàng, phế cầu khuẩn và Streptocoque B.
• Nước sắc lá 6% hoặc 10% ức chế BK rõ.

Theo ‘Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam’:

• Eucalyptus tereticornis ( vỏ thân ) có tác dụng chống ung thư thực nghiệm đối với Carcinosarcoma 256 trên chuột.
• Eucalyptus robusta ( lá và vỏ thân ) có tác dụng gây đông tinh dịch động vật đực là có ảnh hưởng trên huyết áp súc vật thí nghiệm.

7. Vị thuốc Áp thụ diệp

Tính Vị: Vị đắng, cay, tính mát

Công dụng:

• Sát trùng, diệt muỗi. Trị tiêu chảy, Kiết lỵ, lao phổi, giun kim, vết thương lở loét hôi thối, bỏng nóng.
  Theo ‘Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam’ :
• Lá Bạch đàn dùng dưới dạng thuốc hãm (20g trong 1 lít nước ), sirô và cồn thuốc (1/5) làm thuốc bổ, Chữa ho, giúp tiêu hóa. Cồn thuốc, 2-10ml trong nước sôi, dùng để xông mũi chữa cảm sốt. Tinh dầu, dùng bôi ngoài.
• Tinh dầu Bạch đàn được sử dụng rộng rãi làm chất diệt muỗi, chấy, rận, bọ chét; làm thuốc sát khuẩn, đặc biệt trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp trên và trong 1 số bệnh ngoài da; dùng dưới dạng thuốc mỡ để trị bỏng, dùng bên trong làm thuốc gây long đờm trong trường hợp phế quản viêm mạn, hen.
• Lá khô Eucalyptus Globulus được dùng dưới dạng cồn thuốc để chữa hen, phế quản viêm mạn và lao. Tinh dầu dùng trị các bệnh đường hô hấp.

8. Liều dùng

• Ngày dùng 12 – 20g.

9. Tham khảo

Bạch đàn có nhiều loại :

1. Bạch Đàn Chanh ( Eucalyptus citriodora Hook . f. ).
2. Bạch Đàn Lá Liễu ( Eucalyptus exserta F. V. Muell).
3. Bạch Đàn Đỏ (Eucalyptus robusta Smith).
4. Khuynh Diệp Sả ( Eucalyptus resinefera Sm.).
5. Khuynh Diệp (Eucalyptus globulus Labill).
6. Bạch Đàn Trắng ( Eucalyptus camaldulensis Dehnhardt).
7. Bạch Đàn Lá Nhỏ ( Eucalyptus tereticonis Sm).

Một số cây dễ nhầm lẫn :

Tràm (Melaleuca leucadendra L.) : tinh dầu tràm cũng thường được gọi là tinh dầu khuynh diệp.

Đôi khi có những trường hợp bị ngộ độc do tinh dầu Bạch đàn với triệu chứng nóng rát vùng thượng vị, kèm theo muốn nôn và nôn. Cũng có thể có hiện tượng Chóng mặt và nhược cơ.

TS Đỗ Tất Lợi