Bà N.T.H., 58 tuổi ở Hải Dương đến Bệnh viện Bạch Mai khám do mệt mỏi nhiều, yếu nửa người trái trong gần 2 tuần.

Bà có tiền sử bị đái tháo đường kèm tăng huyết áp hơn 10 năm nay và đang điều trị suy thận mạn giai đoạn 4. Vài năm trước, bà thường xuyên bị đau khớp gối 2 bên và cột sống thắt lưng nên đã tự mua thuốc thấp khớp gia truyền dạng viên để uống hàng ngày.

Khi đến khoa Nội tiết và Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai thăm khám, bà H. có các biểu hiện điển hình của hội chứng Cushing do tăng nồng độ glucocorticoid trong máu kéo dài: Béo tập trung vùng bụng, chân tay teo, tóc mai mọc thấp, lông mày rậm, da mỏng, dễ xuất huyết.

Xét nghiệm máu cho thấy lượng cortisol máu tăng cao, loãng xương, được chẩn đoán suy tuyến thượng thận do lạm dụng corticoid.

Cũng có tiền sử đau khớp gối phải 10 năm nay, mỗi khi đau bà D.T.K., 61 tuổi ở Bắc Ninh lại đi tiêm và bốc thuốc nam uống nhưng không biết thành phần thuốc gồm những gì.

Khoảng 1 tháng nay, bà đột nhiên thấy mệt mỏi nhiều, ăn uống kém, giảm 7kg/tháng. Đầu tháng 10, bà đến khám tại khoa Nội tiết và Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai với đầy đủ các biểu hiện của hội chứng Cushing, béo nhiều thân trên với cân nặng 49kg, chiều cao 1,41m (BMI 24.6).

Kết quả chẩn đoán bệnh nhân bị suy thượng thận do lạm dụng thuốc chứa corticoid trên nền đái tháo đường type 2. Sau hơn 20 ngày điều trị, bà K. vừa được xuất viện cuối tuần qua.

Ths.BS Phạm Thị Lưu, khoa Nội tiết và Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, thời gian gần đây số lượng bệnh nhân lạm dụng corticoid ngày càng tăng. Mỗi ngày khoa tiếp nhận khoảng 15 bệnh nhân nhập viện thì có tới 5 ca lạm dụng thuốc này.

Corticoid, bản chất là một nội tiết tố chuyển hóa gluccid và muối khoáng do tuyến thượng thận tiết ra và có tác dụng chống viêm nên được tổng hợp thành nhiều loại thuốc điều trị các bệnh thoái hoá khớp, viêm khớp, viêm da dị ứng, hen phế quản… Thuốc chứa corticoid có thể ở dạng tiêm truyền, uống, xịt, bôi, dạng bột…

Khi sử dụng thuốc có corticoid, bệnh thường giảm nhanh nên được ví như “thần dược”. Tuy nhiên lợi dụng điều này, một số nơi bán thuốc nam, thuốc bắc không rõ nguồn gốc thường trộn corticoid vào để bệnh nhân thấy đỡ nhanh và nghĩ nhầm là thuốc đông y không gây hại nên dùng kéo dài mà không hề hay biết.

Khi lạm dụng corticoid, người bệnh sẽ gặp nhiều tác dụng phụ như đái tháo đường, tăng huyết áp, tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể, loét dạ dày, nhiễm trùng, loãng xương, bùng phát đái tháo đường hoặc làm tăng nặng bệnh.

Khi dùng lâu, người bệnh sẽ bị phụ thuộc vào thuốc, nên khi ngừng thuốc thì sẽ rơi bị suy thượng thận với các biểu hiện như mệt mỏi, huyết áp thấp, hạ đường huyết, suy kiệt…

Nếu phát hiện suy thượng thận sớm, bệnh nhân có thể hồi phục nhưng cần thời gian ít nhất 12 tháng, tuỳ thuộc vào liều dùng, thời gian dùng.

Tuy nhiên tại nước ta, đa số bệnh nhân lạm dụng corticoid kéo dài nhiều năm nên suy tuyến thượng thận khó hồi phục, sức khoẻ bệnh nhân giảm sút, phải sử dụng hormone thay thế kéo dài.

Tuyến thượng thận nằm phía trên của 2 quả thận, tiết ra hormone để cân bằng cơ thể, chống lại stress, điều tiết huyết áp, điều khiển hoạt động hệ miễn dịch. Suy tuyến thượng thận xảy ra khi cơ thể không thể sản xuất đủ một số loại hormone, thường là cortisol và aldosterone.

Bệnh nhân bị suy tuyến thượng thận thường cảm thấy mệt mỏi, stress, huyết áp thấp, thèm muối, sút cân, rối loạn kinh nguyệt, suy giảm miễn dịch... Bệnh có khả năng đe dọa tính mạng người bệnh nếu không được điều trị kịp thời.

Để tránh lạm dụng corticoid, bác sĩ khuyến cáo người dân không nên tự mua dùng các thuốc kháng viêm, giảm đau khi không có đơn thuốc của bác sĩ hay các thuốc nam, đông y không rõ nguồn gốc.

Thúy Hạnh