Hút thuốc lá tiếp tục là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh mạn tính và thậm chí là các bệnh tử vong có khả năng phòng tránh được trên toàn thế giới.Khoảng 1/5 các trường hợp tử vong ở Anh và Hoa Kỳ được ước tính có liên quan đến thuốc lá, với tỷ lệ mắc bệnh và tử vong hầu hết đến từ bệnh hô hấp, bệnh tim mạch và các bệnh ung thư. Mặc dù tỉ lệ hút thuốc ở các quốc gia đang giảm, nhưng nhìn chung nó vẫn còn là vấn đề đáng lo ngại trên toàn thế giới. Trung bình tỉ lệ nam giới hút thuốc ở Anh, Úc, Mỹ là 15-17%, còn ở Nga và Trung Quốc là từ 50-60%.

Ngoài ra còn có sự gia tăng đáng lo ngại trong việc tiêu thụ thuốc lá ở các nước có chỉ số phát triển con người thấp, chẳng hạn như ở Châu Phi cận Sahara và Ấn Độ.

Xét trên góc độ điều trị, hành vi hút thuốc lá có tác động dược lý đối với một số loại thuốc thường được sử dụng.Tác động này có thể mang ý nghĩa về mặt lâm sàng. Do đó, tác động của việc hút thuốc đến dược động học và dược lực học nên được xem xét trong lựa chọn thuốc, cũng như giới thiệu hoặc thậm chí là ngừng các biện pháp điều trị khác. Bài viết này nhằm mục đích phác thảo lại các vấn đề mà dược sĩ và các chuyên gia y tế nên biết trong bối cảnh hiện nay, bao gồm cả ảnh hưởng của việc cai thuốc lá đến tác động dược lý của thuốc hay những việc cần phải làm trong thực hành lâm sàng để tránh các tác dụng không mong muốn.

TÍNH CHẤT DƯỢC LÝ CỦA NICOTINE

Khi sử dụng thuốc lá, ta sẽ hít phải nicotine và nó được hấp thu nhanh chóng vào phổi, sau đó đi vào tuần hoàn chung rồi lên não trong vòng 10-20 giây và đạt nồng độ đỉnh chỉ trong vòng vài phút. Khi nicotine khuếch tán vào trong các mô não, nó gắn với các receptor nicotineic cholinergic ở não và kích thích giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh trung ương như dopamin, adrenaline, acetylcholine, gamma aminobutyric acid, beta endorphin,... và cũng kích thích giải phóng các hormon tăng trưởng, prolactin và các hormon tuyến vỏ thượng thận. Sau đó nicotineđược phân bố đến các mô khác trong cơ thể, lúc này nồng độ bắt đầu giảm sau khoảng 20-30 phút.Hút thuốc lá lâu dài dẫn đến cả hiện tượng dung nạp và lệ thuộc thuốc, các nghiên cứu đã chứng minh rằng những người hút thuốc lâu sẽ ngày càng giảm đáp ứng với nicotine nên thường sẽ hút nhiều hơn, giống với những người bị axit hóa nước tiểu vì nó làm tăng độ thanh thải nicotine.

Khói thuốc lá có chứa carbon monoxide và các chất độc khác như hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs), là nguyên nhân chính gây ra hiện tượng cảm ứng các enzym gan CYP1A2 và CYP2B6, ở mức độ nhẹ hơn là CYP3A4 và CYP2C19. CYP1A2 là một trong các enzym thuộc hệ Cytochrome P450 ở gan có ảnh hưởng đến sự chuyển hóa thuốc trong cơ thể đối với nhiều thuốc.Mức độ cảm ứng enzyme ảnh hưởng lớn đến việc điều trị cho bệnh nhân vì sự đáp ứng liều là khác nhau, một số nghiên cứu đã chứng minh nếu lượng thuốc lá hút tăng dần theo ngày thì sẽ tăng sự cảm ứng enzym gan CYP1A2 và dẫn đến tăng sự phụ thuộc vào liều trong điều trị.Những tác động của thuốc lá đến người bệnh nên được theo dõi ở những người có tỷ lệ hút thuốc nhiều hơn mười điếu mỗi ngày.Sự đa hình di truyền của gen CYP1A2 và sự khác biệt về sắc tộc cũng góp phần tạo nên sự đáp ứng khác nhau ở mỗi bệnh nhân với cả người hút thuốc và người không hút thuốc. Sau khi ngừng hút thuốc, hiện tượng cảm ứng enzym được phục hồi nhanh chóng trong vài ngày và đạt đến trạng thái ổn định mới trong vòng một tuần.Tác động của việc hút thuốc và cai thuốc lá đột ngột có liên quanvề mặt lâm sàng đến việc sử dụng thuốc cho bệnh nhân được điều trị bằng chất nền CYP1A2.

TƯƠNG TÁC DƯỢC ĐỘNG HỌC VÀ DƯỢC LỰC HỌC

Thuốc lá được biết là gây ra tương tác với nhiều loại thuốc thuộc các nhóm khác nhau. Các phần sau đây sẽ tóm tắt tương tác dược động học và dược lực học có liên quan trên lâm sàng.

THUỐC HƯỚNG THẦN

Nhìn chung tỉ lệ hút thuốc ở những người gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần thường cao hơn so với người bình thường. Các nghiên cứu dịch tễ học từ Anh, Hoa Kỳ và Úc đã chứng minh tỷ lệ hút thuốc suốt đời lên tới 50-60% ở những người gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần, với tỉ lệ mắc cao nhất xảy ra trong giai đoạn cấp tính nặng của chứng rối loạn tâm thần hoặc trầm cảm.Do đó, rất có khả năng các nhân viên y tếsẽ tiếp xúc phần lớn với những bệnh nhân vừa gặp phải tình trạng sức khỏe tâm thần và vừanghiện hút thuốc. Thêm nữa, ở những bệnh nhân này có khả năng cao họ thường xuyên phải sử dụng thuốc hướng thần, do vậy ta cần lưu tâm hơn đến những tương tác có thể xảy ra.

THUỐC CHỐNG LOẠN THẦN

Tác động của việc hút thuốc đến hiện tượng cảm ứng enzym CYP1A2 đã được chứng minh rõ ràng với clozapine và olanzapine. Clozapine được chuyển hóa chủ yếu bởi CYP1A2 và sự hoạt động của các enzym này ảnh hưởng khá nhiều đến chuyển hóa của clozapine trong cơ thể. Tương tác giữa clozapine với cả các chất gây cảm ứng hoặc chất ức chế enzym CYP3A4 và CYP2D6 cho thấy độ thanh thải của clozapine bị ảnh hưởng một phần bởi các enzym này. Theo dõi khi điều trị và nghiên cứu dược động học đã cho thấy độ thanh thải của clozapine giảm đáng kể sau khi ngừng hút thuốc.Nghiên cứu của Meyer (Dịch vụ điều trị dành cho người lớn, Bệnh viện bang Oregon, Salem, Hoa Kỳ) đã chứng minh nồng độ trung bình của clozapine tăng 57% sau khi cai thuốc lá. Phân tích tổng hợp của Tsuda và cộng sự (BMJ Open 2014) chứng minh rằng tỷ lệ nồng độ/liều ở người hút thuốcthấp hơn đáng kể so với người không hút thuốc. Một số ca lâm sàng cũng ghi nhận vềđộc tính của clozapine sau khi ngừng hút thuốc.Olanzapine được chuyển hóa chủ yếu bởi CYP1A2 (50-60%) và cũng thông qua các enzym CYP2D6, CYP3A4 và glucuronidation.Ở những người hút thuốc,nồng độ của olanzapine giảm đáng kể so với những người không hút thuốc (~12%). Một nghiên cứu khác cho thấy, tỷ lệ nồng độ/liều olanzapine trong huyết tương ở trạng thái ổn định tương quan chặt chẽ với enzym CYP1A2, và ở người hút thuốc, nồng độ olanzapine thấp hơn 5 lần so với người thường. Một phân tích tổng hợp của Tsuda và cộng sự trên 683 người hút thuốc và 451 người không hút thuốc đã chứng minh rằng tỷ lệ nồng độ/liều olanzapine thấp hơn đáng kể ở những người hút thuốc lá.Do hiện tượng cảm ứng enzyme giảm nhanh chóng sau khi ngừng hút thuốc, nên bệnh nhân dùng clozapine hoặc olanzapine đã ngừng hút thuốc nên được giảm liều ngay lập tức và ưu tiên theo dõi điều trị. Bệnh nhân bắt đầu điều trị bằng clozapine và olanzapine cũng nên được tư vấn thường xuyên về các tương tác thuốc có thể xảy ra với việc hút thuốc lá và khả năng gặp phải các tác dụng phụ khi bắt đầu hoặc ngừng hút thuốc, qua đó các nhân viên y tế cũng hiểu thêm được tầm quan trọng của việc thảo luận về thói quen hút thuốc lá của bệnh nhân trong việc kê đơn thuốc trên lâm sàng.Risperidone, được chuyển hóa theo con đường CYP2B6, có tỷ lệ nồng độ/liều thấp hơn ở những người hút thuốc; những người hút thuốc vừa và nặng đã được chứng minh là cần điều trị với liều risperidone lớn hơn bình thường.

THUỐC CHỐNG TRẦM CẢM

Thuốc chống trầm cảm chuyển hóa qua con đường CYP1A2, CYP2D6 và CYP3A4,ở người hút thuốc lá, các thuốc này đã được chứng minh là có nồng độ trong huyết thanh thấp hơn bình thường như: fluvoxamine, mirtazapine, trazodone và duloxetine.Một đánh giá gần đây dựa trên việc theo dõi nồng độ thuốc trong máu của bệnh nhân đã chứng minh: những người hút thuốc lá sử dụng thuốc amitriptyline, escitalopram và mirtazapinecó nồng độ/liều giảmso với bình thường, ngay cả khi đã tính đến các biến số tuổi và giới tính. Mặc dù ý nghĩa lâm sàng của điều này vẫn chưa rõ ràng, có thể việc cai thuốc lá đột ngột dẫn tới làm tăng nồng độ thuốc trong huyết thanh và tăng tác dụng phụ của thuốc (thay vì gây độc tính).

CÁC THUỐC AN THẦN NHÓM BENZODIAZEPINES

Báo cáo cho biết tác dụng an thần ở người hút thuốc khi sử dụng nhóm benzodiazepines kém hơn so với những người không hút thuốc - một tác dụng dược lực tiềm tàng do kích thích từ nicotine. Cần cân nhắc đến nguy cơcủa thuốc an thần khi ngừng hút thuốc lá đột ngột ở bệnh nhân dùng thuốc nhóm benzodiazepines này.

THUỐC METHADONE

Hút thuốc lá gây ra cả tương tác dược động học và dược lực học khi sử dụng methadone. Methadone là chất nền của CYP2B6, có hiện tượng cảm ứng enzym này ở người hút thuốc do phơi nhiễm PAH (chất hữu cơ thơm đa vòng).Nicotine ảnh hưởng đến hệ thống opioid nội sinh, dẫn đến tăng nồng độ beta endorphin. Nghiên cứu chỉ ra rằng, tỉ lệ hút thuốc lá cao hơn ở những người sử dụng methadone, và hút thuốc làm giảm tác dụng giảm đau của methadone cũng như người hút thuốc phải sử dụng methadone liều cao hơn bình thường.Methadone cũng làm giảm sự thu hồi nicotine. Đối với bệnh nhân hút thuốc, cần theo dõi và giám sát chặt chẽ cũng như hiệu chỉnh liều theo đáp ứng của từng cá thể.

THUỐC CHỐNG ĐÔNG MÁU

Warfarin được chuyển hóa chủ yếu qua CYP2C9 và một phần bởi CYP1A2, CYP2C19 và CYP3A4. Hút thuốc lá tác động lên cả tính chất dược động học và liều warfarin cần dùng.Một nghiên cứu về dược động học cho thấy việc cai thuốc lá đã dẫn đến nồng độ warfarin ở trạng thái ổn định tăng 13%, độ thanh thải warfaringiảm 13% và thời gian bán hủy của warfarin tăng 23%. Một phân tích gộp của Nathisuwan và cộng sự về bằng chứng của sự tương tác giữa thuốc lá và warfarin cho thấy hút thuốc có liên quan đến việc làm tăng 12% nhu cầu liều warfarin so với không hút thuốc và người hút thuốc cần thêm 2,26mg warfarin mỗi tuần so với người không hút thuốc.Lenzini và cộng sự đãđối chiếu các phác đồ điều trị lâm sàng với warfarin ở 265 bệnh nhân phẫu thuật chỉnh hình và thấy rằng tình trạng hút thuốc là một yếu tố dự đoán hữu ích về liều warfarin cần dùng cho bệnh nhân, việc hút thuốc lá cũng là yếu tố được xem xét trong phác đồ điều trị của họ. Bệnh nhân bắt đầu điều trị bằng warfarin nên được tư vấn về các tương tác với thuốc và ở những bệnh nhân bắt đầu hút thuốc hoặc đột nhiên ngừng hút thuốc nên được theo dõi thường xuyên hơn.

THUỐC CHỐNG KẾT TẬP TIỂU CẦU

Các thuốc nhóm thienopyridine có tác dụng ức chế thụ thể P2Y12 trên bề mặt tiểu cầu như clopidogrel và prasugrel được chuyển hóa thành các chất có hoạt tính bởi các isoenzym CYP, bao gồm CYP1A2, CYP2B6, CYP2C19, CYP3A4/5 và CYP2C9. Bởi vậy, hiện tượng cảm ứng enzym do hút thuốc lá, về mặt lý thuyết có thể làm tăng hoạt tính của các thuốc này, tuy nhiên các kết quả nghiên cứu về vấn đề này khá đa dạng. Park và cộng sự đã kiểm tra xem liệu rằng sự biến đổi về mặt di truyền của hệ thống cytochrome và hệ thống vận chuyển thuốc có liên quan đến sự tác động của việc hút thuốc đối với sự đáp ứng clopidogrel trên bệnh nhân hay không, bằng cách đo phản ứng tiểu cầu khi điều trị bằng clopidogrel ở 1.431 bệnh nhân (người hút thuốc lá, n = 249) đã được chụp mạch vành. Kết quả cho thấy đáp ứng với clopidogrel tăng lên ở những người hút thuốc lá có mang CYP1A2 (-163C>A) Alen-A.Nghiên cứu PARADOX là một nghiên cứu chéo, ngẫu nhiên, mù đôi, giả đôi, kiểm soát giả dược,ở những người không hút thuốc (n = 56) và những người hút thuốc (n = 54) mắc bệnh động mạch vành ổn định được điều trị bằng aspirin. Các nhà nghiên cứu hướng tới đánh giá tác động của việc hút thuốc đối với dược động học và dược lực học của liệu pháp clopidogrel và prasugrel. Kết quả đã chứng minh nồng độ chất chuyển hóa có hoạt tính tăng lên và tăng sự ức chế tiểu cầu ở những người hút thuốc được điều trị bằng clopidogrel.Một phân tích khác cho thấy phản ứng tiểu cầu ở người hút thuốc thấp hơn là không đáng kể khi điều trị bằng prasugrel. Thật khó để đưa ra khuyến nghị lâm sàng trong nhóm thuốc này. Tuy nhiên, nhận thức về các tương tác tiềm ẩn trong việc kê đơn thuốc là hữu ích.

THUỐC HẠ HUYẾT ÁP

Ở cả đối tượng bệnh nhân hút thuốc lá hoặc không hút thuốc cũng cần chú ý đến việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ tim mạch. Tăng huyết áp là nguy cơ chính gây xơ vữa động mạch do làm mất cân bằng tỉ lệ prothrombotic/fibrinolytic ở nội mạc mạch vành. Bệnh nhân tăng huyết áp nên được tư vấn thay đổi lối sống (xem Bảng dưới) cộng với các liệu pháp dược lý. Nhóm thuốc đầu tay trong điều trị tăng huyết áp có thể kể đến như thuốc lợi tiểu thiazide, thuốc ức chế men chuyển angiotensin, thuốc ức chế thụ thể angiotensin và thuốc chẹn kênh canxi. Bằng chứng hiện tại không ủng hộ việc sử dụng thuốc chẹn beta ngay từ đầu cho bệnh tăng huyết áp trong trường hợp không có bệnh lý tim mạch cụ thể, chẳng hạn như bệnh tim thiếu máu cục bộ.

Điều trị tăng huyết áp bằng việc thay đổi lối sống

Viện Sức khỏe và Chăm sóc Sức khỏe chẩn đoán dị ứng kháng sinh (NICE) khuyến nghị các sửa đổi lối sống sau đây để điều trị tăng huyết áp:

• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh (ví dụ: ăn nhiều loại trái cây và rau quả hàng ngày);
• Tập thể dục thường xuyên (người lớn ở độ tuổi 19-64 tuổi nên thực hiện ít nhất 150 phút hoạt động thể lực vừa phải, như đạp xe hoặc đi bộ nhanh mỗi tuần và các bài tập thể lực nặng 2 ngày/tuần hoặc nhiều hơn, vận động tất cả các cơ chính ví dụ như chân, hông, lưng, bụng, ngực, vai và cánh tay);
• Ngừng hút thuốc lá;
• Hạn chế uống rượu(dưới 14 đơn vị mỗi tuần - tương đương với 6 x 175mL rượu 13 độ);
• Giảm lượng muối trong chế độ ăn (ví dụ: ngừng sử dụng hoàn toàn hoặc sử dụng chất thay thế muối);
• Giảm tiêu thụ đồ uống chứa caffein (ví dụ: cà phê, trà, coca và các loại nước ngọt khác);
• Liệu pháp thư giãn có thể giúp hạ huyết áp.

Ngoài ra, bổ sung canxi, magiê và kali theo truyền thống đã được sử dụng để làm hạ huyết áp, nhưng chúng dường như không hiệu quả, vì vậy không được khuyến khích.

Mặc dù đã được khuyến nghị, nhưng có một số bằng chứng cho thấy sử dụng thuốc chẹn beta đầu tay cho những người hút thuốc bị tăng huyết áp lại thu được một số lợi ích nhất định, điều này không xảy ra đối với những người không hút thuốc lá.Hút thuốc lá làm bất hoạt oxit nitơ (một chất làm giãn mạch mạnh) trong mạch máu, do đó phá vỡ chức năng nội mô.Tăng huyết áp động mạch riêng biệt làm suy yếu nội mạc mạch vành, dẫn đến trạng thái prothrombotic (nghĩa là fibrinogen hay nồng độ các chất ức chế hoạt hóa plasminogen-1 tăng cao trong máu) và tăng đông máu.Fibrinogen là chất ức chế hoạt hóa plasminogen-1 (PAI-1) và homocystine (Hcy) có liên quan đến nguy cơ tim mạch. Vyssoulis và cộng sự đã nghiên cứu tác dụng của thuốc chẹn beta gây giãn mạch trên chức năng nội mô và trạng thái prothrombotic ở 550 bệnh nhân bị tăng huyết áp không có biến chứng quan trọng. Họ phát hiện ra rằng những người hút thuốc có giá trị nền fibrinogen, PAI-1 và Hcy cao hơn so với những người không hút thuốc.Khi được điều trị bằng celiprolol, carvedilol hoặc nebivolol thì thấy rằngở người hút thuốc các thông số trên giảm mạnh hơn, đặc biệt nebivolol là hiệu quả nhất. Điều này cho thấy những người hút thuốc có thể nhận được nhiều lợi ích hơn từ thuốc chẹn beta, mặc dù điều này chưa được chứng minh về chỉ tiêu lâm sàng trên tim mạch và dữ liệu tử vong. Khuyến nghị các nghiên cứu sâu hơn về vấn đề này là cần thiết trước khi thay đổi những hướng dẫn điều trị hiện tại.

THUỐC HÔ HẤP

Theophyllinelà một thuốc có khoảng điều trị hẹp, được chuyển hóa chủ yếu bởi CYP1A2 và ở những người hút thuốc lá, độ thanh thải của thuốc này tăng lên 60-100%. Liều dùng phải được cá nhân hóa và hướng dẫn dựa trên việc đo nồng độ theophylin ở những bệnh nhân hút thuốc lá hoặc ngừng hút thuốc đột ngột, bởinó có thể làm tăng độc tính của theophylline. Hút thuốc lá cũng có thể làm giảm hiệu quả điều trị của các thuốc corticosteroid dạng hít, có khả năng làm cho bệnh hen suyễn kéo dài và trầm trọng thêm.

THUỐC CHỐNG UNG THƯ

Hút thuốc đã được chứng minh là một yếu tố nguy cơ độc lập cho cả sự tiến triển của bệnh ung thư và sự đáp ứng với điều trị. Cả nicotine và các độc tố có trong khói thuốc lá, như PAHs, có sự ảnh hưởng về dược lực học tương đốiphức tạp trong điều trị ung thư, với sự tương tác giữa apoptosis, tumour angiogenesis, chức năng miễn dịch của vật chủ và độ nhạy cảm hóa học. Tương tác dược động học đã được chứng minh với người bệnh erlotininb và irinotecan, do đó sự tương tác giữaviệc hút thuốc lá và hóa trị liệu cũng là yếu tố quan trọng trong điều trị.

Thuốc Erlotinib

Một nghiên cứu dược động học của Hamilton và cộng sự trên 32 đối tượng nam khỏe mạnh nhằm so sánh các biến số dược động học của erlotinib ở những người hút thuốc với những người không hút thuốc sau khi được uống một liều erlotinib 150mg hoặc 300mg. Họ nhận thấy erolotinib và chất chuyển hóa OSI-410 của nó giảm đáng kể ở những người hút thuốc, nhỏ hơn 2,8 lần diện tích dưới đường cong và nồng độ đỉnh trong huyết tương bằng 2/3lần so với những người không hút thuốc.

Thuốc Irinotecan

Ở những người hút thuốc,độ thanh thải của irinotecan đã được chứng minh là lớn hơn đáng kể. Phơi nhiễm toàn thân với chất chuyển hóa có hoạt tính SN- 38 cũng thấp hơn. Cả hai yếu tố này giải thích tại sao ở những người hút thuốc được điều trị bằng irinotecan thì độc tính trên máu lại được giảm thiểu. Sự chuyển hóa của irinotecan cũng nhạy cảm với hiện tượng cảm ứng enzym CYP3A.

Cyclophosphamide và Ifosfamide

Các thuốc hóa trị liệu kiềm hóa như ifosfamide và cyclophosphamide được chuyển hóa bởi CYP2B6, CYP2C9 và CYP3A4, tất cả những enzym này đều có thể bị cảm ứng do thuốc lá. Tác động của việc hút thuốc lá đối với dược động học của những thuốc này chưa được nghiên cứu. Tuy nhiên, hút thuốc đã được xác định là một yếu tố nguy cơ độc lập trong nhiều nghiên cứu lớn có mặt của thuốc cyclophosphamide và/hoặc ifosfamide.

CÁC LIỆU PHÁP ĐƯỢC SỬ DỤNG ĐỂ HỖ TRỢ VIỆC CAI THUỐC LÁ

Ngừng hút thuốc sẽ đem lại lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe và nên được khuyến cáo thường xuyên bởi dược sĩ cũng như những chuyên gia chăm sóc sức khỏe khác. Tại thời điểm cai thuốc lá, dược sĩ nên cân nhắc cácảnh hưởng dược động học của nó như đã nêu ở trên, cùng các tương tác tiềm ẩn và những liệu pháp được sử dụng để giúp bệnh nhân cai thuốc lá.Cảm ứng enzym CYP1A2 xảy ra khi hút thuốc là do PAHs có trong khói thuốc lá, chứ không phải nicotine. Do đó, hiện tượng cảm ứng enzyme này sẽ không xảy ra ở những bệnh nhân đang điều trị bằng liệu pháp thay thế nicotine (NRT) và họ nên được hiệu chỉnh liều phù hợp.Cai thuốc lá là một việc tương đối khó khăn và chỉ khoảng 5% những người cố gắng bỏ thuốc mà không cần sự hỗ trợ có thể cai được trong vòng một năm. Việc hỗ trợ cai thuốc lá bao gồm hỗ trợ hành vi, NRT và các liệu pháp khác.Các liệu pháp được khuyến nghị để cai thuốc lá bao gồm NRT, varenicline và bupropion. Để có kết quả tối ưu, nên sử dụng varenicline trong ít nhất 12 tuần và NRT hoặc bupropion trong tối thiểu 8 tuần.

Bupropion

Bupropion là một chất ức chế tái hấp thu chọn lọc catecholamine. Tác dụng phụ gây co giật có thể liên quan đến liều của bupropion. Bupropion được chuyển hóa bởi CYP2B6 thành hydroxybupropion và các chất chuyển hóa khác. Sử dụng đồng thời các thuốc gây cảm ứng enzym CYP2B6 (ví dụ: carbamazepine và phenytoin) hoặc ức chế chuyển hóa thông qua pha II (ví dụ: valproate) có thể ảnh hưởng đến hoạt tính của bupropion.

Bupropion hoạt động như một chất ức chế trong con đường CYP2D6, một con đường chuyển hóa phổ biến cho nhiều loại thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần bao gồm venlafaxine và các thuốc chống trầm cảm ba vòng. Metoprolol, tramadol, methadone và một số loại thuốc tim mạch hay thuốc giảm đau khác cũng là chất nền của CYP2D6, nên có thể sẽ cần phải giảm liều nếu kê đơn kèmbupropion. Đã có báo cáo về trường hợp mê sảng ở những bệnh nhân sử dụng bupropion được kê đơn với risperidone hoặc duloxetine.

Varenicline

Varenicline có ái lực cao và chọn lọc trên receptor α4β2 neuronal nicotinic acetylcholine,nó hoạt động như một chất chủ vận từng phần và làm giảm các triệu chứng cai nicotin. Nó cũng làm giảm bớt các triệu chứng thèm thuốc và cai thuốc, và làm giảm các tác động từ khói thuốc lá bằng cách ngăn chặn nicotine liên kết với các thụ thể α4β2. Cho đến nay, không có tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng nào được biết đến với varenicline. Các tác dụng phụ nghiêm trọng về tâm thần và tim mạch đã được nghiên cứu thông qua các thử nghiệm lâm sàngngẫu nhiên có đối chứng (RCTs)của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA).

Một thử nghiệm RCT trên hơn 8.000 người hút thuốc cho thấy không có sự gia tăng đáng kể về tỷ lệ tác dụng phụtừ trung bình đến nặng trên thần kinh với varenicline hoặc bupropion khi dùng miếng dán nicotine hoặc placebo ở bệnh nhân có hoặc không có rối loạn tâm thần (thử nghiệm đã loại trừ những bệnh nhân có tình trạng triệu chứng tâm thần không ổn định).Nghiên cứu này đã kiểm tra tỷ lệ gặp và khởi phát các biến cố trên tim mạch nhưng không thấy có sự khác biệt đáng kể về thời gian khởi phát các biến cố bất lợi trên tim mạch của varenicline hoặc bupropion so với dùng placebo.Mặc dù các nghiên cứu này không được thiết kế để điều tra các tương tác dược lý, nhưng các phát hiện có thể giúp trấn an những người quan tâm về các tương tác dược lực học bất lợi có ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần hoặc tim mạch của bệnh nhân.

THUỐC LÁ ĐIỆN TỬ

 

Thuốc lá điện tử là thiết bị làm bay hơi chất lỏng trong bình chứa, chuyển chúng thành aerosol để hít. Các chất có trong thuốc lá điện tử có thể chứa lượng nicotine hoặc hóa chất khác nhau tùy từng hương vị. Do thiếu tiêu chuẩn để chuẩn hóa, nên không thể đưa ra các tuyên bố về đặc tính hóa học hoặc độ an toàn của thuốc lá điện tử. Dựa trên các thông tin có sẵn, thuốc lá điện tử hiện được coi là an toàn hơn thuốc lá thông thường.

TỔNG KẾT

Hút thuốc lá làm cảm ứng một số enzyme ảnh hưởng đến chuyển hóa thuốc. Ngừng hút thuốc dẫn đến thay đổi nhanh chóng hiện tượng cảm ứng enzyme, dẫn đến nồng độ thuốc thay đổi đáng kể. Luôn cần khuyến khích và hỗ trợ bệnh nhân cai thuốc lá; tuy nhiên, người kê đơn cũng nên cân nhắc cẩn thận về liều lượng thuốc được chuyển hóa qua CYP1A2 và CYP2B6 ở người hút thuốc, đặc biệt là khi bệnh nhân đó ngừng hút thuốc. Giám sát nồng độ thuốc trong máu cũng nên được xem xét nếu có khả năng. Liệu pháp thay thế nicotin (NRT) và varenicline có thể được sử dụng để tăng khả năng cai nghiện thành công mà không có bất kỳ tương tác thuốc-thuốc quan trọng nào được ghi nhận. Bupropion là một lựa chọn khác để cai thuốc lá, nhưng loại thuốc này có nhiều tương tác tiềm tàng, cho nên cần được xem xét cẩn thận trong điều trị.

Nguồn: pharmaceutical-journal.com/learning/cpd-article/tobacco-smoking-and-its-potential-drug-interactions/20205827.cpdarticle

DS. Nguyễn Mạnh Hùng