EVN kiến nghị áp dụng cơ chế thị trường cho giá điện tương tự như điều hành xăng dầu, tức khi các yếu tố đầu vào tăng thì giá điện tăng và ngược lại. Đây là nội dung được dư luận quan tâm.

 

Tuy rằng xăng dầu và điện là hai loại hàng hóa khác nhau và có cơ sở hình thành giá trị, giá cả khác nhau, nhưng có điểm chung là đều tuân thủ nguyên tắc định giá của Nhà nước (Luật Giá) là phải “Bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh thực tế, hợp lý, có lợi nhuận phù hợp với mặt bằng giá thị trường... và phải kịp thời điều chỉnh giá khi các yếu tố hình hình giá thay đổi”.

Đồng thời, theo quy định tại Quyết định số 24 của Thủ tướng về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân thì giá điện đã được phép áp dụng phương thức điều hành giá tương tự cách điều hành cả về chu kỳ điều chỉnh, tần suất điều chỉnh và mức độ điều chỉnh.

Theo tôi, trong xu thế toàn cầu hóa hiện này, nền kinh tế Việt Nam nói chung, ngành điện nói riêng không thể đứng ngoài, đứng độc lập với xu thế đó.

Để sản xuất được điện thì chúng ta phải nhập khẩu nhiên liệu đầu vào cho sản xuất điện theo giá thị trường thế giới.

Do đó, giá điện của nước ta không thể không phản ánh giá trị thị trường thế giới của những loại đầu vào này và những yếu tố cấu thành giá khác trong cơ cấu giá điện.

Chính vì vậy, việc điều hành giá điện theo cơ chế giá thị trường phải được lựa chọn.

Theo báo cáo của Bộ Công thương, Bộ Công thương đã đưa thị trường bán buôn điện vào vận hành từ ngày 1/1/2019.

Theo đó, EVN không còn là đơn vị duy nhất độc quyền mua buôn điện từ thị trường phát điện cạnh tranh như trước đây mà đã có thêm 5 tổng công ty điện lực trực tiếp tham gia mua điện trên thị trường, giao ngay cũng như ký hợp đồng song phương với các nhà máy điện.

Do đó, “nút thắt” chưa thực hiện được việc điều hành giá bán điện như Quyết định số 24 nêu trên, theo tôi chính là ở chỗ về mặt quản lý giá theo quy định của Luật Giá, thẩm quyền quy định giá của hai mặt hàng là khác nhau.

Xăng dầu là mặt hàng bình ổn giá, doanh nghiệp được quyền quyết định giá, còn điện là mặt hàng Nhà nước định giá (chứ không phải EVN).

Mặt khác, việc điều chỉnh giá điện phải được tính toán, cân nhắc rất kỹ vì nó tác động rất lớn tới sản xuất - kinh doanh của toàn bộ nền kinh tế, đến khoảng trên 25 triệu khách hàng tiêu dùng điện sinh hoạt, đến mục tiêu kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô…

Cũng chính vì vậy mà EVN chưa khi nào dám tự quyết định điều chỉnh giá bán điện kể cả trong phạm vi Thủ tướng Chính phủ cho phép.

Thị trường bán lẻ điện cạnh tranh được vận hành đương nhiên sẽ khắc phục được những khuyết điểm của thị trường độc quyền. Bởi, nó sẽ đảm nhận vai trò cung cấp điện ổn định, liên tục, chất lượng.

Bên cạnh đó, sẽ phản ánh đúng hơn các chi phí hợp lý, hợp lệ, vừa có tính cạnh tranh trong giá bán lẻ điện cho các nhóm khách hàng khác nhau; nâng cao tính cạnh tranh, đảm bảo sự công bằng, bình đẳng, minh bạch trong hoạt động giao dịch mua bán điện và trong công tác bán lẻ điện.

Từ đó, thị trường này sẽ cho phép khách hàng sử dụng điện được phép lựa chọn, thay đổi đơn vị cung ứng điện đáp ứng nhu cầu của mình với chất lượng điện chất lượng cao, phục vụ tốt, giá cạnh tranh.

Khâu phân phối và truyền tải sẽ phải thay đổi như thế nào khi thực hiện cơ chế thị trường cho giá điện, bởi giá truyền tải hiện nay rất thấp, chỉ 80 - 90 đồng, cũng là vấn đề cần lưu ý.

Truyền tải điện thuộc độc quyền Nhà nước nên phải có những thay đổi về quản lý, về giá cả theo nguyên tắc thị trường.

Đối với lĩnh vực phân phối cần phải tái cấu trúc lại theo hướng tách riêng hai chức năng trong các tổng công ty điện lực: Phân phối riêng và bán lẻ điện riêng.

Đi liền với nó cần tách bạch, hạch toán riêng giữa hoạt động phân phối điện và hoạt động bán lẻ điện, chấm dứt việc hạch toán chung như vừa qua.

Đảm bảo cho đơn vị truyền tải, phân phối điện thu hồi đủ chi phí đầu tư, phát triển mở rộng lưới truyền tải phân phối điện, vận hành, sửa chữa, bảo dưỡng và các chi phí hợp lý, hợp lệ khác theo quy định.

Nguyễn Tiến Thỏa
Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam