Bốn dấu hiệu phát hiện nhiễm vi khuẩn HP

Việt Nam là một trong những quốc gia có tỉ lệ nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) cao nhất thế giới với trên 70% dân số. Tỉ lệ này ở những nước phát triển như Mỹ, Australia, châu Âu chỉ ở mức 20-40%.

Tỉ lệ nhiễm vi khuẩn HP tăng dần theo tuổi, vào độ tuổi từ 40 tới 50 có tới 80% người dân Việt Nam nhiễm loại vi khuẩn này.

Vi khuẩn HP chính thức được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận là nguyên nhân gây loét dạ dày, tá tràng và là một trong số nguyên nhân gây ung thư dạ dày.

Trên thực tế, 80% người bị nhiễm HP trong dạ dày không có biểu hiện triệu chứng, khoảng 10-20% có khả năng bị loét dạ dày tá tràng và một tỉ lệ nhỏ tiến triển thành ung thư dạ dày.

Với ung thư dạ dày, BS Nguyễn Thanh Hùng, Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, đến nay ung thư dạ dày vẫn chưa rõ nguyên nhân, khoa học mới tìm ra những yếu tố thuận lợi. Trong đó khoảng 70% trường hợp mắc ung thư dạ dày có vi khuẩn HP, 10% ung thư dạ dày do di truyền khi người thân trong gia đình mắc bệnh.

Vì sao vi khuẩn HP lại có thể gây ung thư dạ dày? Vi khuẩn HP có rất nhiều loại, sống dưới niêm mạc dạ dày, sản sinh ra men urease từ đó phá hủy thành niêm mạc dạ dày, gây tổn thương và viêm nhiễm mạn tính, lâu dần sẽ thoái triển thành ung thư.

Theo số liệu của WHO năm 2020, Việt Nam ghi nhận gần 18.000 ca mắc mới và hơn 14.600 người tử vong do ung thư dạ dày, xếp thứ 10 thế giới vì tỉ lệ mắc.

Loại vi khuẩn này không dễ diệt. Nghiên cứu năm 2005 tại Việt Nam cho thấy, có tới 23,5% bệnh nhân tái xuất hiện HP trong dạ dày sau 11 tháng điều trị, nguyên nhân do tỉ lệ kháng kháng sinh ở nước ta cao, lên tới 47%. Tỉ lệ tái xuất hiện HP tại các nước phát triển trung bình chỉ từ 0,2-2%.

TS Vũ Trường Khanh, Giám đốc trung tâm Tiêu hóa - Gan mật, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, vi khuẩn HP rất dễ lây qua đường miệng như ăn uống, hôn, nhai cơm, mớm cơm, gắp chung thức ăn…

Đó là lý do rất nhiều trẻ em bị viêm loét dạ dày, thậm chí tại Bệnh viện K từng ghi nhận bé trai 12 tuổi mắc ung thư dạ dày rồi tử vong do nhiễm vi khuẩn HP.

Theo TS Khanh, một người bình thường khi có 4 dấu hiệu sau, nếu làm xét nghiệm sẽ có 70% nhiễm HP: Đầy bụng sau ăn, ăn nhanh no, nóng rát vùng thượng vị, đau vùng thượng vị. 

Khi nào nên diệt HP?

TS Khanh cho biết, một số nước có chủ trương cứ có HP là diệt, song nhiều nước phát triển lại khuyến cáo không nên diệt HP cho tất cả mọi người.

Theo khuyến cáo chung của thế giới, 12 nhóm bệnh nhân cần điều trị HP, bao gồm: Loét dạ dày; loét hành tá tràng, khó tiêu; thiếu máu, thiếu sắt; xuất huyết giảm tiểu cầu không không rõ căn nguyên; ung thư dạ dày muộn đã phẫu thuật; ung thư dạ dày sớm được cắt hớt; những người có bố, mẹ, anh em ruột bị ung thư dạ dày; có khối u dạ dày; viêm teo toàn bộ niêm mạc dạ dày; người làm ở môi trường có nguy cơ ung thư dạ dày như khai thác than, quặng; người bệnh quá lo lắng khi nhiễm HP.

Tại Việt Nam, các chỉ định diệt HP được cân nhắc kỹ lưỡng do tỉ lệ kháng kháng sinh cao, tỉ lệ tái phát cũng cao.

Kết quả nghiên cứu năm 2014 cho thấy, việc diệt HP không mấy khả quan, khi cứ 15 người bị khó tiêu do HP, chỉ có 1 người giảm triệu chứng.

Hiện có nhiều cách để phát hiện HP trong dạ dày:

Thứ nhất, qua nội soi dạ dày, sinh thiết cấy tìm vi khuẩn HP, làm xét nghiệm giải phẫu bệnh tìm vi khuẩn HP hoặc làm test nhanh urease.

Thứ hai, các phương pháp không cần nội soi dạ dày như dùng test qua đường thở C13, C14, xét nghiệm kháng nguyên vi khuẩn HP trong phân.

Tổ chức Tiêu hóa thế giới khuyến cáo dùng 2 phương pháp test thở và test nhanh urease. Các phương pháp khác chủ yếu làm với mục đích nghiên cứu dịch tễ hoặc nghiên cứu sâu.

TS Khanh nhấn mạnh, hiện một số đơn vị khám chữa bệnh sử dụng xét nghiệm máu tìm kháng thể IgG trong huyết thanh để phát hiện nhiễm HP là không chính xác, gây lãng phí.

Nếu xét nhiệm cho thấy có kháng thể trong máu (dương tính), chỉ có thể khẳng định bệnh nhân từng nhiễm HP chứ không chắc chắn hiện tại có nhiễm HP hay không.

Hơn nữa sau khi điều trị diệt hoàn toàn HP, kháng thể IgG vẫn còn tồn tại trong máu sau đó rất lâu nên kết quả có thể không chính xác.

Hội tiêu hóa Việt Nam cũng như thế giới đều khuyến cáo, nếu tỉ lệ kháng kháng sinh clarithromycin tại vùng dân cư trên 20% thì không nên sử dụng phác đồ cũ đang bán phổ biến hiện nay gồm 2 kháng sinh clarithromycin, amoxicillin và 1 thuốc ức chế bài tiết axit do hiệu quả thấp, đồng thời dễ gây kháng thuốc.

“Không phải tất cả những người bị nhiễm vi khuẩn HP đều bị bệnh vì thế cần điều trị diệt HP đúng chỉ định, tránh không gây lãng phí, đồng thời không gây tình trạng kháng thuốc kháng sinh chéo từ người này sang người khác dẫn tới tình trạng khi cần điều trị diệt vi khuẩn HP thì kháng sinh không còn hiệu quả”, TS Khanh nhấn mạnh.

Thúy Hạnh