Vitamin D là một chất cơ bản trong việc hỗ trợ một số quá trình chuyển hóa của cơ thể, bao gồm:

• Hấp thu và điều hòa canxi và phốt phát
• Làm cứng, phát triển và tái tạo lại xương
• Tăng trưởng và tái tạo tế bào
• Ảnh hưởng chức năng miễn dịch
• Ảnh hưởng chức năng của hệ thần kinh và cơ bắp

Không có sự đồng thuận nào về việc phải cần bao nhiêu vitamin D để có một sức khỏe tốt. Mỗi người khác nhau sẽ có những điều kiện, yêu cầu khác nhau, phụ thuộc vào các yếu tố cá nhân, chẳng hạn như tuổi tác, giới tính và tình trạng sức khỏe.

Bên cạnh đó, một số người có thể nhận đủ vitamin D từ ánh nắng mặt trời mà không cần phải sử dụng thêm bất kỳ thực phẩm bổ sung nào.

Một số tác dụng phụ của việc bổ sung vitamin D

Các bác sĩ thường cho rằng một người sẽ có đủ chất vitamin D nếu người đó có ít nhất 20 nanogram (ng) vitamin trên một mililit (ml) máu. [1] Nếu các chỉ số tăng trên 50 ng/ml, người này có thể đang gặp phải một số tác dụng phụ không có lợi.

Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu chỉ ra rằng ngưỡng độc tính đối với vitamin D là khá cao khoảng 200-240 ng/ml. Một người có mức vitamin D trong phạm vi này thường tiêu thụ từ 10.000 đến 40.000 đơn vị quốc tế (IU) vitamin mỗi ngày. Sau đây là một số tác dụng phụ nghiêm trọng có liên quan đến việc hấp thụ quá nhiều vitamin D.

Tăng canxi máu

Tăng canxi máu có thể hiểu là sự dư thừa canxi trong máu. Điều này xảy ra khi một người sở hữu hơn 10,4000 ng/ml canxi trong máu. [2] Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng giới hạn này là 10,4 miligam (mg) canxi trên mỗi deciliter (dl) máu hoặc là 0,104 mg/ml.

Vitamin D và canxi được cho rằng có một mối liên hệ mật thiết với nhau. Khi lượng chất chuyển hóa vitamin D trong máu tăng sẽ làm lượng canxi mà ruột hấp thụ tăng. Hàm lượng chất chuyển hóa vitamin D cao có thể thúc đẩy giải phóng canxi từ xương vào máu.

Quá nhiều canxi trong máu sẽ dẫn đến một loạt các biến chứng và triệu chứng nghiêm trọng. Một số triệu chứng nghiêm trọng nhất bao gồm: chán ăn, tiêu chảy hoặc táo bón, rối loạn, mất định hướng trong suy nghĩ, buồn nôn và ói mửa, đau khớp và cơ, đau đầu liên tục; cáu kỉnh và lo lắng, trở nên kiệt sức không rõ lý do, yếu cơ, khát nước và đi tiểu thường xuyên hơn, nhịp tim không đều, phản xạ kém, huyết áp cao.

Tổn thương thận

Canxi dư thừa trong máu có thể liên kết với phốt phát và hình thành các tinh thể đọng lại trong các mô mềm của cơ thể. Những tinh thể này gây tổn thương tới mô và thậm chí là nội tạng, tùy thuộc vào vị trí, số lượng và kích thước của chúng. Vùng thận rất dễ bị tổn thương bởi canxi đọng lại vì vai trò của thận là một bộ lọc.

Khi canxi bị mắc kẹt trong các mô thận, bệnh thận sẽ xảy ra. Nếu tình trạng này nghiêm trọng có thể gây tổn thương thận vĩnh viễn và cuối cùng là dẫn đến bị suy thận.

Các triệu chứng của bệnh thận bao gồm: buồn nôn và ói mửa, sốt và cảm thấy ớn lạnh, đau dữ dội ở dạ dày, hai bên lưng hoặc vùng háng, bao gồm cả tinh hoàn ở nam giới.

Các tác giả của một đánh giá vào năm 2015 đã xem xét ảnh hưởng của độc tính vitamin D3. [3] Trung bình, những người bị ảnh hưởng có tổng cộng 3.600.000 IU vitamin trong vòng chưa đầy 3 tháng. Họ đã trải qua một số tác dụng phụ nghiêm trọng bao gồm tổn thương thận cấp tính.

Nhịp tim bất thường và đau tim

Tăng canxi máu nặng có thể làm giảm hoặc thay đổi khả năng hoạt động của các tế bào trong tim. Bên cạnh đó, những người mắc bệnh tăng canxi máu nặng thường gặp những tình trạng bất thường về nhịp tim.

Một người có nồng độ canxi hoặc phốt phát cao trong máu cũng sẽ làm các cặn canxi hoặc mảng bám trong động mạch hoặc van tim phát triển. Năm 2012, đã có trường hợp một người phụ nữ 70 tuổi được tiêm canxi tương đương 80.000 IU/ ngày trong liên tục 30 ngày. Bà bị tăng canxi máu và tắc nghẽn tim hoàn toàn và phải sử dụng máy tạo nhịp tim vĩnh viễn.

[4]Một số dấu hiệu biến chứng tim liên quan đến độc tính vitamin D bao gồm: nhịp tim không đều, có thể trong tình trạng tạm thời hoặc liên tục, đau ngực, kiệt sức không rõ lý do, huyết áp cao, cảm thấy đau đớn khi tập thể dục và chóng mặt.

 Giòn xương và đau xương

Khi có quá nhiều canxi lưu thông tự do trong máu, cơ thể sẽ không có đủ hormone để liên kết khoáng chất với xương một cách hiệu quả. Độc tính vitamin D có thể gây tăng canxi máu và các vấn đề về xương. Một số triệu chứng bao gồm: đau xương, bất ổn, hay bị ngã, xương dễ bị gãy, khó thực hiện tư thế cúi xuống, đau lưng hoặc khớp nghiêm trọng, mất đi chiều dài của chi.

 Mất nước

Nồng độ canxi trong máu tăng cao có thể gây hại cho khả năng cô đặc nước tiểu của thận. Điều này sẽ khiến cho cơ thể sản xuất và tiết ra một lượng nước tiểu lớn bất thường, được gọi là đa niệu.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu không hoàn toàn chắc chắn tại sao điều này lại xảy ra. Một giả thuyết cho rằng nồng độ canxi cao làm giảm tác dụng của hormone chống bài niệu. Những hormone này khuyến khích thận giữ nước và ít hormone hơn dẫn đến lượng nước tiểu loãng hơn.

Khi một người tiết ra nhiều nước tiểu loãng, họ sẽ mất một lượng lớn nước và chất điện giải. Vì lý do này, người nhiễm độc tính vitamin D có thể dễ bị mất nước.

Các triệu chứng mất nước bao gồm: khô miệng, lưỡi, bồn chồn, cáu gắt, mắt trũng, cơn khát tăng dần, giảm lượng nước tiểu, giảm tiết ra nước mắt và khô mắt, khi véo, ngắt, quá trình trở lại bình thường của da chậm hơn.

Mất nước nghiêm trọng có thể dẫn đến các tình trạng đe dọa tính mạng. Các dấu hiệu và triệu chứng khác của tình trạng này bao gồm: mạch yếu hoặc không có, huyết áp thấp, rất ít hoặc không đi tiểu nhiều, bất tỉnh.

 Viêm tụy

Tăng canxi máu có thể gây ra viêm tụy cấp. Năm 2017, các nhà nghiên cứu đã công bố một đánh giá về các tính năng và điều trị chấn thương thận cấp tính do vitamin D gây ra. [5] Họ đã nghiên cứu trên trường hợp của 19 người. Mỗi người sử dụng trung bình 6.000.000 IU vitamin trong hơn 1 tháng. Và 2 trong số 19 người xảy ra biến chứng là viêm tụy cấp.

Dấu hiệu của viêm tụy bao gồm: đau dạ dày từ đó lan ra đến lưng, buồn nôn và ói mửa, mạch đập nhanh, giảm cân, sốt.

 Tổn thương phổi

Khi nồng độ canxi và phốt phát cao trong máu liên kết và tạo thành các tinh thể, những chất này có khả năng trở thành cặn, đọng lại trong các cơ quan mô mềm. Các cơ quan này thường có chức năng hoạt động như các bộ lọc, ngoài thận chúng ta còn có thể kể đến một cơ quan khác là phổi.

Nếu các muối canxi này đọng lại, hoặc vôi hóa, có trong phổi, chúng sẽ làm suy giảm chức năng của cơ quan. Một số dấu hiệu của tổn thương phổi bao gồm: Ho. khó thở và đau ngực.

Các tác dụng phụ của vitamin D?

Rất nhiều người sử dụng các chất bổ sung vitamin D với liều lượng cao, tuy nhiên tỉ lệ xảy ra các tác dụng phụ tương đối thấp.

Tuy nhiên, việc tiêu thụ vitamin D trong quá trình lâu dài qua các chất bổ sung hay thực phẩm thì vẫn sẽ có khả năng dẫn đến những tác dụng có hại cho cơ thể. Cơ thể lưu trữ vitamin D trong các mô mỡ, và có thể mất tới vài tuần hoặc vài tháng để tác dụng của độc tính vitamin D hoàn toàn biến mất. [6]

Bên cạnh đó, một số công thức kê đơn thuốc kết hợp vitamin D với calcitriol. Một người bị tác dụng phụ do sử dụng quá liều hoặc là mắc độc tinh do vitamin D sử dụng đơn thuốc này thường sẽ hồi phục trong vòng một vài ngày vì calcitriol dễ bị phá vỡ nhanh chóng trong cơ thể. [7]

Những đối tượng nên tránh tiêu thụ vitamin D?

Rất rõ ràng, việc bổ sung vitamin D không phù hợp với tất cả mọi người.

Các chất bổ sung có thể tương tác với một số loại thuốc. Những người dùng bất kỳ loại thuốc nào sau đây nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ trước khi bổ sung vitamin D như các thuốc: Steroid, Phenobarbital và phenytoin, dùng để điều trị bệnh động kinh; Orlistat, một loại thuốc giảm cân; Cholestyramine, có tác dụng làm giảm cholesterol.

Ngoài ra, một số điều kiện cơ thể sẽ làm tăng độ nhạy cảm với vitamin D. Những người có bất kỳ điều kiện nào sau đây nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ trước khi sử dụng các chất giúp bổ sung vitamin D: cường giáp, ung thư, bệnh sarcoidosis, bệnh u hạt, bệnh xương di căn, hội chứng Williams.

Dấu hiệu của việc thừa vitamin D

Hầu hết những người dùng quá nhiều vitamin D sẽ gặp ít nhất hai trong số các triệu chứng sau đây trong vòng vài ngày sau khi dùng quá liều: cảm thấy kiệt sức không rõ lý do, chán ăn và giảm cân, táo bón, khô miệng, cảm thấy khát nước và tần suất đi tiểu tăng, đau đầu liên tục, buồn nôn và ói mửa, phản xạ giảm, rối loạn, mất định hướng trong suy nghĩ, nhịp tim không đều, yếu cơ và giảm lực cơ, thay đổi dáng đi.

Những người bị ngộ độc vitamin D nghiêm trọng hoặc mãn tính có thể phát triển các triệu chứng đe dọa tính mạng, bao gồm: mất nước cực độ, huyết áp cao, khó thở, mất ý thức tạm thời, suy tim và đau tim, sỏi thận và suy thận, mất thính lực, ù tai, viêm tụy, loét dạ dày, hôn mê.

Có thể nói, độc tính vitamin D gây ra một loạt các triệu chứng và mỗi cá nhân có thể phản ứng khác nhau. Người bệnh sẽ có nguy cơ mắc phải độc tính cao hơn nếu họ sử dụng chất bổ sung trong một thời gian dài hoặc uống quá liều. Điều này dẫn đến việc vitamin D bị tích tụ trong máu. Tuy nhiên khả năng xảy ra tác dụng phụ sau khi hấp thụ vitamin D từ chế độ ăn uống hoặc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời là rất thấp.

DS. Trâm Anh

Nguồn: Jennifer Huizen - Medical News

Tài liệu tham khảo

[1]: https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional/

[2]: Hyper calcemia - James L.Lewis (https://www.msdmanuals.com/en-gb/professional/endocrine-and-metabolic-disorders/electrolyte-disorders/hypercalcemia)

[3]: Vitamin D toxicity resulting from overzealous correction of vitamin D deficiency (http://ec.europa.eu/health/scientific_committees/scheer/docs/sunbeds_co22b_en.pdf)

[4]: Vitamin D toxicity presenting as hypercalcemia and complete heart block: An interesting case report (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3603099/)

[5]: Acute kidney injury due to overcorrection of hypovitaminosis D: A tertiary center experience in the Kashmir Valley of India (http://www.sjkdt.org/article.asp?issn=1319-2442;year=2017;volume=28;issue=6;spage=1321;epage=1329;aulast=Chowdry)

[6]: Vitamin D Supplementation and Risk of Toxicity in Pediatrics: A Review of Current Literature (https://academic.oup.com/jcem/article/99/4/1132/2537181)

[7]: Vitamin D Toxicity in Adults: A Case Series from an Area with Endemic Hypovitaminosis D (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3191699/)