Việt Nam là một trong 183 quốc gia thành viên tham dự COP10, có thể sẽ dừng lại ở việc quan sát và lắng nghe ý kiến của các quốc gia khác về luật pháp và kinh nghiệm quản lý thuốc lá mới để tham khảo cho chính sách nội bộ trong thời gian tới.

COP là Hội nghị quốc tế được tổ chức 2 năm một lần nhằm thảo luận về các giải pháp toàn diện trong việc kiểm soát thuốc lá. Tinh thần của COP10 năm nay chính là cùng nhau tìm kiếm giải pháp để nâng cao chất lượng cuộc sống tốt hơn cho tất cả mọi người, kể cả người hút thuốc.

Các quốc gia sẽ báo cáo về công tác phòng chống tác hại thuốc lá trong nước cũng như tham khảo những giải pháp cấp tiến, các khuyến nghị và lựa chọn áp dụng có điều kiện dựa trên bối cảnh thực tiễn của nước sở tại.

Cần tiếng nói chung của các bộ, ngành trong việc kiểm soát thuốc lá

Việt Nam là một trong những thành viên tham gia Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC) từ rất sớm, và cũng là quốc gia năng động, gặt hái nhiều thành công trong việc thực thi các chính sách kiểm soát thuốc lá do Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến nghị.

Phái đoàn Việt Nam tham dự các kỳ họp COP ngoài Bộ Y tế làm trưởng đoàn còn có sự tham gia trọng yếu của các bộ ngành khác, bao gồm: văn phòng Chính phủ, các Bộ: Công Thương, Tư pháp, Tài chính…

Nghị trình của hội nghị sẽ là báo cáo đã được sự tham gia và đồng thuận từ các bộ ngành liên quan soạn thảo trước kỳ hội nghị, và được trình bày bởi đại diện của quốc gia tại nghị trường quốc tế.

Ở góc độ trong nước, với thành phần tham dự liên bộ, ngành, như vậy báo cáo được trình bày với bạn bè quốc tế sẽ mang tính bao hàm các vấn đề liên quan kiểm soát thuốc lá, nhằm xây dựng một tiếng nói thống nhất của quốc gia dựa trên nguyên tắc cân bằng, hài hòa lợi ích của các chủ thể liên quan.

Đến thời điểm này, mặc dù Việt Nam chưa có kết luận về chính sách kiểm soát thuốc lá mới, nhưng với phản ánh đa chiều tình trạng thực tiễn của quốc gia từ các bộ ngành liên quan sẽ giúp WHO hiểu rõ hơn về thực trạng.

Từ đó, cơ quan này sẽ có thể đưa ra những khuyến nghị nhằm đạt mục tiêu giảm tình trạng tử vong do hút thuốc lá trên toàn cầu bằng những chính sách phù hợp, hiệu quả.

Và sự thống nhất các quan điểm khác biệt

Mặc dù có khả năng Việt Nam chưa có kết luận về chính sách quản lý thuốc lá mới tại COP10 nhưng việc thảo luận về các vấn đề xoay quanh sản phẩm này vẫn luôn diễn ra liên tục đến từ các chuyên gia, đại biểu quốc hội.

Tháng 4 năm nay, Đại biểu Quốc hội Phạm Khánh Phong Lan, Phó Chủ tịch Hội Dược học Việt Nam đã góp ý về vấn đề này. Chia sẻ tại tọa đàm "Thuốc lá thế hệ mới: Đủ điều kiện quản lý ngay theo Luật hiện hành" của Báo Pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh, bà Phạm Khánh Phong Lan đã đưa ra góp ý: “Điều kiện lý tưởng là làm sao để chúng ta bỏ luôn thuốc lá. Nhưng đây là điều không thể thực hiện trong khoảng thời gian trước mắt. Cho nên chúng ta chấp nhận giải pháp là phải phòng, chống tác hại của thuốc lá”.

Phó Trưởng Ban Dân nguyện, Ủy ban Thường vụ Quốc hội Lưu Bình Nhưỡng cũng đặc biệt quan tâm đến vấn đề thuốc lá mới hiện nay. Trong hội thảo “Kiểm soát thuốc lá mới có trách nhiệm” do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức tháng 7 vừa qua, ông Nhưỡng nhấn mạnh không có thuốc lá nào là vô hại, vì vậy phải có các chính sách để quản lý chặt chẽ mọi loại thuốc lá.

Ông Nhưỡng cũng nêu ra 4 chính sách mà Chính phủ Việt Nam cần tuân thủ: Thứ nhất, là chính sách bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Thứ hai là chính sách bảo vệ giới trẻ. Thứ ba là chính sách quản lý hàng hóa. Thứ tư là chính sách về đối ngoại, phải thực hiện những cam kết theo luật pháp quốc tế mà Việt Nam đã ký kết, cũng như các Công ước quốc tế mà Việt Nam đã tích cực tham gia.

Các ủy ban khác trực thuộc Quốc Hội như Ủy ban Tư pháp, Ủy ban Xã hội, Ủy ban Văn hoá-Giáo dục cũng đã tham gia ý kiến về các vấn đề xoay quanh thuốc lá mới. Tại tọa đàm do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức cuối năm 2022, Đại biểu Quốc hội Tạ Văn Hạ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa-Giáo dục của Quốc hội đề xuất: "Các cơ quan tham mưu của Chính phủ cần rà soát lại hệ thống pháp luật, thể chế để xem pháp luật đang quy định những gì liên quan đến thuốc lá để thực hiện cho nghiêm".

Đến nay đã hơn 6 năm kể từ khi Chính phủ ban hành Công văn 8750 chỉ đạo các bộ ngành phối hợp để ban hành một chính sách thuốc lá mới phù hợp. Thế nhưng đến nay việc quản lý các sản phẩm này vẫn đang trong tiến trình thảo luận. Dù vậy, các vấn đề xoay quanh thuốc lá mới không chỉ là câu chuyện giữa các bộ mà còn là vấn đề của quốc gia.

Theo các chuyên gia, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội COP10 năm nay để tham khảo chính sách, kinh nghiệm, dữ liệu thực tế về việc kiểm soát thuốc lá mới do chính phủ của các nước trình bày. Bên cạnh đó, các nước có thể đề nghị Tổ chức Y tế thế giới và Ban Thư ký FCTC hỗ trợ cung cấp thêm dữ liệu khoa học mới và toàn diện nhất về khoa học, công nghệ liên quan đến các sản phẩm này.

Từ đó, Việt Nam sẽ có đầy đủ cơ sở và đánh giá toàn diện để chủ động đưa ra quyết sách hợp lý với thuốc lá mới, dựa trên nền tảng khoa học toàn cầu và phù hợp với bối cảnh quốc gia.