Bác sĩ Trần Quốc Khánh, Bệnh viện Việt Đức, cho biết đột quỵ nhiệt (heat stroke) là tình trạng chấn thương bởi nhiệt, cơ thể bị rối loạn do tiếp xúc với nhiệt độ cao trong một thời gian, thường kết hợp với tình trạng mất nước dẫn đến hệ thống điều hòa nhiệt độ cơ thể bị tổn thương, mất kiểm soát.

Định nghĩa y học về đột quỵ nhiệt là khi nhiệt độ cơ thể lớn hơn 40 độ C với các biến chứng liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương, xảy ra sau khi tiếp xúc với nhiệt độ cao. Các triệu chứng ban đầu gồm đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, thiếu mồ hôi, da đỏ bừng. Sau đó cơ thể xuất hiện co giật, lú lẫn, mất phương hướng và đôi khi mất ý thức hoặc hôn mê, cuối cùng bệnh nhân sẽ tử vong.

Theo bác sĩ, người dân sống trong khu vực đô thị dễ bị đột quỵ do nhiệt. Nguyên nhân, trong một đợt nắng nóng kéo dài, điều kiện khí quyển ứ đọng và chất lượng không khí kém, con người bị ảnh hưởng từ hiệu ứng đảo nhiệt - nhựa đường và nhiệt cửa hàng bê tông tích trữ trong ngày dần dần phát tán vào ban đêm, dẫn đến nhiệt độ về đêm tăng cao.

Đặc biệt, trẻ sơ sinh, trẻ em dưới  4 tuổi và người lớn trên 65 tuổi dễ bị tổn thương vì cơ thể thích nghi với nhiệt chậm hơn những người khác. Những người bị bệnh tim, phổi hoặc thận, béo phì hoặc thiếu cân, cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tâm thần, nghiện rượu... đều là những đối tượng có nguy cơ cao bị ảnh hưởng đầu tiên.

Người sử dụng các loại thuốc kháng histamin, thuốc giảm cân, thuốc lợi tiểu, thuốc an thần, thuốc kích thích, thuốc chống co giật, thuốc tim và huyết áp như thuốc chẹn bêta, thuốc co mạch,  thuốc cho các bệnh tâm thần như thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần... nguy cơ đột quỵ do nhiệt cao hơn. Người bệnh tiểu đường cũng dễ mắc các bệnh lý liên quan đến nhiệt.

Ngoài ra, những nhóm người dễ bị đột quỵ nhiệt gồm công nhân làm việc trong các hầm lò đốt nhiệt độ cao; người tham gia huấn luyện quân sự, vận động viên chạy đường dài trong điều kiện thời tiết nắng nóng.

Sơ cứu người bị đột quỵ nhiệt

Bác sĩ Khánh cho biết, nếu nghi ngờ ai đó bị đột quỵ do nhiệt, hãy gọi ngay cấp cứu 115 hoặc đưa đến bệnh viện càng nhanh càng tốt. Trong khi chờ đợi các nhân viên y tế đến, cần tiến hành sơ cứu. Đầu tiên, đưa người bệnh đến môi trường có máy lạnh, hoặc đưa vào nhà tắm, hoặc ít nhất là một khu vực râm mát, cởi bỏ quần áo nào không cần thiết.

Những cách làm mát cơ thể bao gồm dùng quạt không khí thổi đều trên người bệnh trong khi làm ướt da bằng khăn ướt hoặc vòi nước rửa, chườm các túi nước đá vào nách, háng, cổ và lưng của bệnh nhân. Đây là những vùng giàu mạch máu gần da, làm mát chúng có thể làm giảm nhiệt độ cơ thể nhanh chóng. Lưu ý không sử dụng đá lạnh cho bệnh nhân lớn tuổi, trẻ nhỏ, bệnh nhân bị bệnh mạn tính...

Để ngừa đột quỵ nhiệt, tốt nhất nên ở trong môi trường có máy lạnh. Nếu phải đi ra ngoài, nên mặc quần áo nhẹ, màu sáng, thoáng và đội mũ rộng vành, đeo kính râm. Sử dụng kem chống nắng với hệ số chống nắng (SPF) từ 30 trở lên. 

Uống nhiều nước để ngăn ngừa tình trạng mất nước. Điều này có thể kiểm tra bằng cách quan sát nước tiểu. Nếu nước tiểu màu đậm tức là cơ thể đang mất nước. Nước tiểu bình thường có màu vàng nhạt và trong.

Tránh uống chất lỏng có chứa cà phê hoặc rượu.

Người chơi thể thao hoặc làm việc ngoài trời, khuyến cáo chung là uống 24 ounce chất lỏng (tầm 700 ml) hai giờ trước khi tập thể dục, lao động và cân nhắc thêm 8 ounce (khoảng 240 ml) nước hoặc thức uống thể thao khác trước khi tập thể dục. 

Tuyệt đối không được để bất cứ ai trong ôtô đang đậu mà không chạy điều hòa hoặc tắt máy. Đây là nguyên nhân phổ biến gây tử vong do nhiệt ở trẻ em.

Thúy Quỳnh