Thông thường, khi trời nóng, nếu trẻ mặc qúa nhiều quần áo, ăn uống qúa nhanh  hoặc vận động mạnh, da sẽ tiết xuất nhiều mồ hôi, để điều hoà thân nhiệt, thì đó là hiện tượng sinh lý bình thường. Tuy nhiên, nếu trẻ đang ngồi yên và nhiệt độ không khí bình thường, mà mồ hôi vẫn cứ tiết ra, thì đó là hiện tượng bệnh lý cần phải chữa trị.

Trong Đông y cổ truyền, tình trạng mồ hôi chỉ tiết ra trong lúc nằm ngủ, tỉnh dậy lại hết, gọi là "mồ hôi trộm" (ĐẠO HÃN) - nguyên nhân chủ yếu do "âm hư" gây nên . Còn như mồ hôi cứ tiết ra liên tục, chủ yếu là khi thức, gọi là "tự ra mồ hôi" (TỰ HÃN) - chủ yếu do "dương hư" gây nên.

Mồ hôi vã ra do "dương hư": Mồ hôi tiết ra qúa nhiều, chủ yếu về ban ngày, lúc thức, nhưng đôi khi cả khi nằm ngủ. Kèm theo các triệu chứng như: sắc diện không tươi, da mặt vàng nhợt hoặc trắng nhợt,  rêu lưỡi trắng nhợt; hơi gắng sức một chút đã thấy mệt mỏi hoặc thở hổn hển. Trẻ dương hư thường sợ lạnh hơn những trẻ khác và 2 có đặc điểm nổi bật: Đầu ngón chân thường hơi lành lạnh; Chỉ vận động một chút là mồ hôi vã ra đầm đìa.

Mồ hôi vã ra do "âm hư": Mồ hôi vã ra chủ yếu khi nằm ngủ (đạo hãn). Sắc mặt bệnh nhi thường bừng đỏ từng hồi - nhất là hai gò má; chất lưỡi đỏ ít rêu; họng khô rát hoặc ho khan ít đờm; lòng bàn chân bàn tay và trước ngực thường hâm hấp nóng, hay sốt nhẹ về chiều.

Để chữa trị, về phương diện ăn uống, đối với trẻ "dương hư" cần tránh ăn những món ăn cay nóng kích thích mồ hôi và các món sống lạnh làm tổn hại "dương khí". Đối với trẻ "âm hư" cần tránh ăn qúa nhiều các món xào rán béo ngậy, để tránh "hỏa" tích tụ ở bên trong khiến bệnh thêm nặng. Mặt khác, tùy theo điều kiện  và triệu chứng cụ thể, có thể lựa chọn một số các bài thuốc sau đây để chữa:

- Nước sắc lá dâu non: Dùng lá dâu non một nắm con (khoảng 20g), phơi trong bóng mát, sắc lấy nước, cho trẻ uống thay nước trong ngày. Hoặc cũng có thể thái nhỏ lá dâu, nấu với thức ăn làm món canh cho trẻ ăn. Tác dụng: Dùng cho trẻ nhỏ mồ hôi trộm do "âm hư".

- Bột lá dâu ngải cứu vỏ hầu: Dùng lá dâu bánh tẻ 300g, ngải cứu 200g, mẫu lệ 150g ("mẫu lệ" là vỏ con hầu, có thể mua ở cửa hàng Đông dược) . Lá dâu, ngải cứu phơi trong bóng râm cho khô, tán thành bột mịn; mẫu lệ đem nung chín tán bột, rây mịn, trộn đều với 2 thứ trên. Dùng chuối tây chín bổ tư, phơi se, giã nhuyễn, trộn đều với các thứ bột thuốc làm thành viên to bằng hạt nhãn. Cho trẻ uống mỗi lần 5 viên, ngày uống 3 lần, liên tục 10-15 ngày (một liệu trình). Tác dụng: chữa mồ hôi trộm do cơ thể suy yếu.

- Canh lươn:  Lươn 150-200g. Dùng nước nóng rửa lươn cho hết nhớt; mổ bụng bỏ nội tạng, thái nhỏ, rán với chút dầu ăn hoặc mỡ cho vàng thẫm; thêm nước vào nấu canh ăn mỗi ngày 1 lần; trẻ nhỏ chia ra nhiều lần ăn trong ngày; liên tục 3 ngày. Tác dụng: chữa mồ hôi trộm do "âm hư".

- Cháo lươn:  Thịt lươn 50-60, gạo tẻ nhiều ít tùy theo sức ăn. Nấu thành cháo chia ra ăn buổi sáng và buổi tối trước khi đi ngủ. Tác dụng: Chữa mồ hôi trộm do cơ thể suy yếu sau khi bị bệnh.

- Thịt trai hầm với hẹ:  Dùng thịt trai (hoặc thịt hến, thịt hầu) 30g, rau hẹ 60g. Thịt trai ngâm nước ấm một lúc, cho hẹ đã cắt ngắn vào, hầm chín, ăn trong các bữa cơm. Trẻ nhỏ chưa ăn được cơm thì chắt lấy nước cho uống dần. Tác dụng: Tư âm tráng dương, dùng chữa mồ hôi trộm do cơ thể suy yếu.

- Ô mai đại táo thang: Dùng ô mai, táo tầu - mỗi thứ 10 qủa; sắc 2 nước, hợp lại chia ra uống trong ngày; liên tục 10 ngày. Tác dụng:  dùng chữa ra  mồ hôi qúa nhiều "âm hư".

- Hoàng kỳ hồng táo thang:  Dùng  hoàng kỳ 15g; táo tầu 20 trái. Sắc với nước, đun nhỏ lửa khoảng 1 giờ; chia 2-3 lần uống nước thuốc và ăn táo; liên tục 15 ngày. Tác dụng: Chữa ra mồ hôi qúa nhiều do "dương hư".

- Tim lợn hầm hoàng kỳ đương quy: Tim lợn 1 cái, đảng sâm 10g, đương quy 6g. Tất cả đem hầm chín, thêm gia vị vào, ăn tim lợn và uống nước canh. Tác dụng: Chữa mồ hôi ra qúa nhiều do cơ thể suy nhược. Còn có tác dụng chữa trẻ bị mất ngủ, khóc đêm.

- Dạ dày hầm gạo nếp:  Dùng dạ dày dê (hoặc dạ dày lợn) 1 cái, gạo nếp 60g, táo tầu 15 qủa (bỏ hạt). Dạ dày làm sạch, gạo nếp ngâm nước một lúc cho mềm, cùng với táo nhồi vào dạ dày dê, dùng dây buộc kín lại, cho vào nồi gốm nấu cách thủy cho chín nhừ.; thái nhỏ chia ra ăn trong các bữa cơm. Tác dụng: Bổ khí huyết, tăng cường tiêu hóa, chữa cả "đạo hãn" và "tự hãn".

- Nước sắc hạt sen rễ  lúa nếp:  Dùng rễ lúa nếp 30g, hạt sen 30g. Rễ lúa nếp rửa sạch, hạt sen bóc bỏ vỏ lụa và tim sen; sắc nhỏ lửa cho đến khi hạt sen chín nhừ. Ăn hạt sen và uống nước thuốc. Tác dụng: Chữa mồ hôi ra qúa nhiều do cơ thể chưa hồi phục sau khi bị bệnh.

- Nước sắc táo tầu rễ lúa nếp:  Dùng rễ lúa nếp 30-60g, táo tầu 6-7 qủa; sắc nước uống trong ngày. Tác dụng: Chữa cả "tự hãn" và "đạo hãn".

- Hắc đậu viên nhục đại táo thang:  Dùng đậu đen 30g, long nhãn 10, táo tầu 30g. Tất cả rửa sạch, cho vào nồi đất, sắc nhỏ lửa khoảng 1 tiếng, chia 2 lần uống trong ngày; liên tục 15 ngày. Tác dụng: Chữa ra nhiều mồ hôi do cơ thể suy yếu.

Lương y Đỗ Tất Hùng - Tạp chí Dược Mỹ phẩm