2 phương án rút bảo hiểm xã hội một lần

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi đang lấy ý kiến, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã đề xuất 2 phương án rút BHXH một lần.

Cụ thể, phương án một là giữ nguyên quy định hiện hành, tức lao động tham gia dưới 20 năm BHXH và sau một năm nghỉ việc không tiếp tục đóng BHXH tự nguyện thì được rút một lần. Lao động được rút toàn bộ quá trình đóng nếu có nhu cầu, song về lâu dài sẽ chịu thiệt khi không được hưởng lương hưu.

Phương án hai là cho lao động rút một lần song tối đa không quá 50% tổng thời gian đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất. Thời gian đóng còn lại được bảo lưu để sau này lao động đủ tuổi nghỉ hưu được hưởng chế độ BHXH.

Mức hưởng một lần căn cứ trên số năm lao động đóng BHXH. Mỗi năm được tính bằng 1,5 tháng bình quân tiền lương đóng BHXH cho những năm trước 2014; bằng 2 tháng bình quân tiền lương đóng cho những năm từ 2014 trở đi. Lao động đóng BHXH dưới một năm, mức hưởng tối đa bằng 2 tháng bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Với lao động tham gia BHXH tự nguyện, mức hưởng một lần không bao gồm tiền ngân sách hỗ trợ cho những năm đóng.

Với người ra nước ngoài định cư, mắc bệnh hiểm nghèo hoặc sau một năm không tham gia hệ thống mà đóng dưới 20 năm BHXH thì có thể lựa chọn nhận trợ cấp hàng tháng nếu không muốn rút một lần. Mức hưởng được tính toán trên số năm đóng và nền tiền lương đóng mỗi tháng.

Đến hết năm 2022, cả nước có hơn 17 triệu người tham gia BHXH, độ bao phủ mới đạt 38% lực lượng lao động trong độ tuổi và còn khoảng 28,4 triệu người chưa vào hệ thống. Mục tiêu đến năm 2030 có khoảng 60% theo tinh thần Nghị quyết 28 của Trung ương là thách thức lớn nếu không có những thay đổi căn cơ trong chính sách BHXH.

Độ bao phủ BHXH tăng chậm trong khi số người về một cục lại tăng, bình quân cứ hai người vào hệ thống thì một người rời đi. Bộ Lao động Thương binh và Xã hội thống kê giai đoạn 2016-2020 bình quân mỗi năm gần 750.000 lao động hưởng BHXH một lần. Khoảng 10% lao động rút một lần có thời gian đóng BHXH từ đủ 10 năm trở lên.

Phương án nào có lợi hơn?

Trao đổi với PV Báo Giao thông, ông Bùi Sĩ Lợi, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội Quốc hội cho biết: “Cả hai phương án đều có ưu điểm và nhược điểm. Với phương án giữ nguyên sẽ tạo cơ hội cho người lao động khi họ rất khó khăn cần thiết rút số tiền đó. Về nguyên tắc đó là tiền của họ và họ có quyền được rút.

Nhưng lợi thì ít, hại thì nhiều vì hệ thống an sinh xã hội thể hiện sự đảm bảo lâu dài khi người lao động không còn khả năng lao động, về hưu, lúc đó phải có nguồn để sống, không thể dựa vào Nhà nước hay nhờ vả con cái được. Và điều này còn dựa trên quy định của hiến pháp, quyền con người “Công dân VN có quyền được đảm bảo an sinh xã hội”, vậy an sinh xã hội đó thể hiện ở 2 phía Nhà nước hỗ trợ và người lao động đóng góp, để làm sao không có xã hội chênh lệch giàu nghèo, và ai cũng có cuộc sống không bị bỏ lại phía sau. Bất lợi của việc rút 1 lần nhiều hơn là cái lợi mang lại trước mắt”.

Chia sẻ thêm về phương án 2 "rút 50%", ông Sĩ Lợi cho rằng, có 1 ưu điểm cơ bản, là khi rất khó khăn, người lao động vẫn rút được 50% để giải quyết vấn đề trước mắt, còn lại 50% bổ sung khi về già. Và trong quá trình phát triển, nếu có điều kiện, người lao động tiếp tục đóng thêm vào để khi về hưu vẫn có thu nhập lương hưu cao hơn.

Ông Lợi cũng cho biết, trước đây cũng đã tính toán về việc chỉ cho người lao động rút BHXH 1 lần 8% (tỷ lệ người lao động đóng) và không được rút 14% (tỷ lệ người sử dụng lao động đóng BHXH), tuy nhiên chưa hợp lý.

“Chúng ta nên lấy ý kiến của người lao động và người dân về vấn đề này. Tuy nhiên, theo tôi, phương án 2 có lẽ ưu việt hơn”, ông Lợi nói.