Do thiếu kinh nghiệm, ham rẻ, lại muốn làn da đẹp nhanh chóng nên nhiều chị em đã trở thành nạn nhân của kem trộn. Làn da không những không đẹp mà còn xấu đi, bị hư tổn nặng nề và rất khó hồi phục.

Corticoid là chất gì, vì sao được dùng trong sản phẩm (kem trộn)?

Corticoid được gọi đầy đủ là glucocorticoid, là một hormon vỏ thượng thận. Gluco-corticoid tự nhiên có hai loại chính là cortisol (hydrocortison) và corticosteron. Corticoid là dược phẩm chống viêm mạnh, chống mẫn cảm, chống dị ứng, chống ngộ độc và ức chế miễn dịch, được dùng dạng uống, tiêm mạch, tiêm bắp và chích tại chỗ hay bôi da tại chỗ. Trong lâm sàng, các chế phẩm corticoid đều là dẫn xuất của cortisol hay hydrocortison, ngoài ra còn được tổng hợp từ acid mật, từ thực vật và tổng hợp hóa dược.

Do corticoid chống viêm mạnh, nên rất hiệu quả trong việc trị các mụn viêm, mụn mủ. Bên cạnh đó, nó còn có khả năng ức chế nhanh, mạnh,tạm thời các tuyến bã nhờn giúp hạn chế tiết nhờn trên da dầu, từ đó ngăn chặn sự phát triển và hình thành của mụn. Nhờ công dụng giữ nước và bào mòn da nên kem trắng da chứa corticoid làm da sần sùi, sẫm màu trở nên trắng sáng, mịn màng hơn. Tuỳ hàm lượng corticoid trong sản phẩm, mà hiệu quả dưỡng trắng hoặc điều trị mụn, nám sẽ thấy được chỉ sau vài ngày đến 2 tuần. Do có nhiều công dụng như trên, nên đa phần các loại sản phẩm hiện nay nhất là kem trị mụn, kem trắng da… đều có chứa thành phần corticoid.

Về thuốc bôi ngoài da dạng kem (crème) hoặc thuốc mỡ (pommade) có chứa dược chất corticoid, một số biệt dược có thể kể: Cortibion, Celestoderme, Synalar, Halog, Hydrocortisone, Flucinar, Topsyne, Betneval… và còn cả chục tên biệt dược khác. Nếu dùng đúng chỉ định, những thuốc này có thể chữa khỏi một số bệnh ngoài da khó trị, nhưng nhiều người thường  dùng sai chỉ định, như dùng để chữa các vết lở loét, dùng trị mụn trứng cá, thậm chí dùng như kem dưỡng da.

Hơn nữa chất corticoid còn rẻ, dễ dàng mua được tại các hiệu thuốc, nên có nhiều người cho thành phần này vào để thu lợi nhuận bất chính. Đặc biệt với các loại kem trộn không rõ nguồn gốc xuất xứ thì hàm lượng corticoid thường cao để đạt mục đích trắng da “thần tốc”. Corticoid rất đa dụng, điều trị triệu chứng với kết quả nhanh và rõ ràng, nhưng để lại tác dụng phụ nguy hiểm. Do vậy sử dụng những sản phẩm chứa corticoid không đúng và quá liều sẽ gặp nhiều tác hại. Các cô gái tuổi dậy thì nếu bôi lên da diện rộng, lâu ngày bị rối loạn sự phát triển hệ lông. Cũng do corticoid có thể thấm qua da vào máu mà có chống chỉ định (không được dùng) ở trẻ sơ sinh, nhũ nhi. Chính vì vậy, corticoid là chất không được phép sử dụng trong mỹ phẩm.

Dấu hiệu và tác hại sau khi dùng kem trộn chứa corticoid

Dấu hiệu sớm thấy ngay sau chỉ 1 hay 2 ngày cho đến 10 ngày dùng sản phẩm chứa corticoid: Da láng mịn rất nhanh, căng bóng. Tiếp theo là mụn cám biến mất nhanh sau vài ngày sử dụng. Sau đó là da trắng nhanh rõ rệt. Da căng mọng rất đẹp, tay sờ vào da nghe cảm giác da mềm và mọng nước. Những vùng nám mờ nhanh sau  vài ngày đến 1 tuần. Những nếp nhăn li ti trên da biến mất, nếp nhăn sâu trước đó trở nên mờ nhạt rất nhanh sau 7-10 ngày dùng.

Dấu hiệu muộn biểu hiện sau vài tháng đến vài năm hay nhiều năm: Da trắng bệch ở vùng bôi mỹ phẩm chứa corticoid, rất khác biệt với vùng không bôi corticoid. Da trắng và hai má ửng hồng làm cho người dùng ngộ nhận là da hồng hào đẹp nhưng thật ra đó là hiện tượng các mao mạch đã dãn nở, dễ gây đỏ da sau đó. Các gân máu to ngoằn ngoèo xuất hiện rõ trên da, khiến hiện tượng đỏ da dễ xảy ra thường xuyên hơn. Nám bắt đầu loang rộng ra hai má. Muộn hơn nữa là vùng nám da ngày càng đậm màu, nám sâu và chuyển biến thành màu nâu xám hay xám chì tùy trường hợp. Da rất mỏng và xuất hiện những hiện tượng hay nóng rát da.

Đặc biệt lưu ý, corticoid có thể thấm qua da vào máu gây tác dụng toàn thân, trong đó có nhiều tác dụng phụ đáng ngại như: làm loãng xương, tăng huyết áp, gây huyết khối làm nghẽn mạch, có thể gây loét dạ dày, làm giảm sự đề kháng của cơ thể dễ dẫn đến nhiễm trùng (dễ bị lao, nếu đã bị lao sẽ làm bệnh nặng thêm, hoặc các bệnh nấm).

Dấu hiệu khi ngừng sử dụng sản phẩm chứa corticoid: Da đỏ, nóng rát có thể kèm theo ngứa, mức độ nhiều cho đến rất nhiều; Sẩn đỏ dày đặc trên da, có thể có mụn nước li ti hoặc có đầu mủ li ti, rất ngứa và kèm theo nóng rát da nhiều; Da dày lên khô, đóng mày cứng, bong tróc. Nhiều trường hợp có chảy nước vàng do tiết dịch vì những hạt li ti vỡ ra, kèm theo rất ngứa. Bệnh nhân cực kỳ khó chịu, nhiều khi ngứa gãi trầy trợt và tình trạng tổn thương càng nặng nề hơn.

Cách chọn mỹ phẩm không chứa corticoid

Cách chọn lựa sản phẩm không chứa thành phần corticoid rất đơn giản, bạn chỉ cần ghi nhớ những lưu ý như: Chỉ mua những loại mỹ phẩm… của các thương hiệu uy tín, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, được cơ quan y tế chứng nhận an toàn và nhiều người sử dụng. Không nghe theo lời mách bảo bạn bè hay tự ý mua hàng trôi nổi, kém chất lượng. Chú ý nhãn hiệu và hộp ngoài sản phẩm để hạn chế việc mua phải hàng giả, hàng nhái. Tuyệt đối không mua các loại sản phẩm tự pha chế hay kem trộn. Khi mua mỹ phẩm cần đọc kỹ thành phần để biết tên và tìm hiểu tác dụng của nó. Các sản phẩm có chứa corticoid thì trong thành phần có ghi dẫn chất như: cortisol, hydrocortison, prednison, prednisolon, methylprednisolon, triamcinolon, dexamethazon, betamethazon,… Tuyệt đối không sử dụng các sản phẩm chăm sóc da có chứa corticoid. Tốt nhất, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi mua dùng.

CÁCH ĐIỀU TRỊ VÀ PHỤC HỒI DA SAU DÙNG KEM TRỘN

Sau khi dùng kem trộn một thời gian dài (từ trên 6 tháng), da sẽ rơi vào tình trạng lệ thuộc (nghiện) corticoid. Khi bôi sản phẩm trắng da chứa corticoid làm da đẹp nhanh và đẹp nhiều bao nhiêu thì khi ngừng bôi da biểu hiện biến chứng viêm da càng xấu và tệ hại bấy nhiêu, gây tàn phá da mặt và diện mạo người dùng.

Trường hợp bạn đã chót dùng kem trộn có chứa corticoid và gây nên tác dụng phụ thì phải đến khám và tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ định của bác sĩ da liễu mới mong da có thể hồi phục.

“Cai nghiện” corticoid

Nguyên tắc là phải cai từ từ để da kịp thích ứng, nên hạn chế việc thoa kem và giảm dần thời lượng bôi: ngày trước thì bạn bôi mỗi ngày → nay chuyển sang cách ngày → chuyển sang tuần hai lần→ tuần 1 lần → 2 tuần 1 lần→ ngừng bôi hẳn. Thời gian cho mỗi đợt giảm số lần bôi là khoảng 1-2 tuần. Nếu ngưng bôi đột ngột thì da sẽ gặp hiện tượng "dội ngược" tức là da trở nên xấu hơn, nổi nhiều mụn hơn, ngứa, khô, rất khó chịu.

Vệ sinh da sạch sẽ

Nên dùng sữa rửa mặt dành riêng cho da mụn - nhạy cảm, thường có dạng kem sữa không bọt hoặc tạo bọt rất nhẹ, có pH thân thiện với da (trong khoảng từ 5.0 đến 6.0) để tránh gây khô da, dùng 2 lần/ngày vào sáng và tối. Không được dùng sữa rửa mặt kiềm dầu, tạo nhiều bọt hay có hạt vì dễ khiến da dễ bị kích ứng.

Nếu da đã quá yếu, nổi gân máu, da bong tróc ngứa ngáy khó chịu thì hàng ngày nên dùng nước muối sinh lý natri clorid 0.9% để rửa mặt. Muối có tác dụng giảm viêm, giảm ngứa, sát khuẩn, loại bỏ tế bào da chết...

Thải độc cho da

Mỗi ngày bạn nên đun lá trà xanh uống hàng ngày thay nước lọc, rồi lấy nước trà đó rửa mặt. Trà xanh kháng khuẩn, trị mụn và thải độc rất tốt. Có thể thay trà xanh bằng cách uống nước diếp cá hoặc nước chanh không đường, hoặc uống loại trà thải độc (detox tea), hoặc trà thuốc bổ gan mát gan thải độc.

Ngoài ra, bạn cũng nên xông hơi 1-2 lần mỗi tuần để đẩy hết tạp chất trong da và làm thông thoáng lỗ chân lông. Nên dùng tía tô + kinh giới + ngải cứu, hoặc sả + gừng, nếu cầu kỳ thì thêm nhúm muối và nửa quả chanh... Tất cả cho vào nồi đun sôi rồi bắc ra ngồi cùng nồi trùm chăn hoặc khăn tắm lớn trong khoảng 15 phút hoặc đến khi không còn hơi nóng bốc lên.

Dưỡng da phục hồi bằng mặt nạ

Mỗi tuần đắp mặt nạ 1-2 lần bằng tinh bột nghệ + mật ong + sữa chua (hoặc sữa tươi). Nếu không có tinh bột nghệ thì dùng bột yến mạch, đậu đỏ, đậu xanh, trà xanh... Da đang yếu không nên để mặt nạ trên mặt quá lâu, chỉ để 5-10 phút. Còn nếu da đang quá mỏng và yếu rồi thì bỏ qua luôn việc đắp mặt nạ vì các hạt bột có thể khiến làn da mỏng bị tổn thương hơn.

Dùng kem chống nắng để bảo vệ da

Hàng ngày ra đường phải bôi kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên. Quá trình dùng kem trộn khiến da bạn bị bào mỏng đi, nếu không chống nắng cẩn thận thì sau một thời gian da bạn sẽ nám sạm và nổi nhiều tàn nhang. 

Quá trình hồi phục da là quá trình dài, có thể tính hàng năm. Vì vậy bạn phải kiên trì. Trong thời gian hồi phục da, không nên bôi thêm loại kem nào khác và tuân thủ chặt chẽ theo chế độ điều trị.

DS. Hải Thành