Tôi được biết triệu chứng ban đầu của bệnh bạch hầu như sốt, ho, viêm họng dễ gây nhầm lẫn với các bệnh đường hô hấp khác. Vậy có cách nào để phân biệt?

Trả lời:

Bạch hầu là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Corynebacterium diphtheria gây ra, có thể lây nhiễm qua đường hô hấp, vật tiếp xúc khi người bệnh nói chuyện, ho, hắt hơi. Nếu người lành tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc gián tiếp với bề mặt tiếp xúc đều có thể bị lây bệnh. Dấu bệnh của bệnh bạch hầu tùy thuộc thể bệnh.

Thể bạch hầu hô hấp ở vị trí mũi (bạch hầu mũi) là thể nhẹ nhất. Bệnh nhân chỉ có dấu hiệu sốt nhẹ kéo dài, kích thích ở vùng mũi, vùng miệng, có thể chảy nước mũi dịch trong, dịch nhầy mũ. Các biểu hiện này thường dễ nhầm lẫn với cảm lạnh hoặc viêm mũi do virus. Để chẩn đoán bệnh, bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử tiếp xúc với bệnh nhân bạch hầu trước đây hoặc xem lịch sử tiêm chủng, cũng như vùng dịch tễ lưu hành.

Thể bạch hầu vùng hầu họng, amidan với dấu hiệu sốt nhẹ, đau rát nhiều ở vùng họng, khó thở, một số người có thể thấy khó nuốt. Những triệu chứng này rất dễ nhầm lẫn trong chẩn đoán với những trường hợp viêm hầu họng do streptococcus liên cầu khuẩn nhóm A hoặc những bệnh lý vùng hầu họng do epstein-barr virus hay nấm candida albicans gây ra. Nhưng bệnh bạch hầu có những dấu hiệu đặc trưng có thể phân biệt với những bệnh lý gây vùng hầu họng khác.

Dấu hiệu thứ nhất là giả mạc. Giả mạc dai, dính chắc, nếu cố cạy ra có thể gây chảy máu. Giả mạc tồn tại lâu, thậm chí có thể gây viêm loét, hoại tử, giả mạc từ màu trắng biến thành màu xám và đen. Dấu hiệu thứ hai là sưng nề vùng dưới hàm, hạch cổ sưng to như cổ bò. Dấu hiệu thứ ba là sốt nhẹ, kéo dài nhưng dấu hiệu nhiễm trùng, nhiễm độc rất nặng nề, phờ phạc. Bệnh nhân mệt mỏi, xanh xao, thậm chí có thể hôn mê rất nhanh, dẫn đến tử vong.

Thể bạch hầu vùng thanh quản là thể nặng nhất, tổn thương do nội độc tố đã xâm nhập vào máu, có thể xuống tận vùng thanh quản và tạo giả mạc. Giả mạc có thể xâm lấn nhánh khí phế quản, gây khó thở, có thể dẫn đến suy hô hấp và tử vong rất nhanh. Diễn tiến của thể bạch hầu vùng thanh quản trong vòng 6-10 ngày. Trẻ em nếu có những dấu hiệu của thể bạch hầu này thì bệnh sẽ diễn tiến nhanh nhất.

Chuẩn đoán thể bạch hầu chính xác nhất là xét nghiệm cận lâm sàng để phân biệt. Xét nghiệm cận lâm sàng có thể định danh bằng cách kiểm tra nhanh dưới kính hiển vi điện tử để biết trực khuẩn gram dương hình dùi trống hoặc nuôi cấy vi khuẩn để xác định hoặc xét nghiệm vi khuẩn bạch hầu gây độc tố.

Tuy nhiên, do diễn biến của bệnh nhanh, nặng nề và có thể gây biến chứng, những nhà điều trị lâm sàng tiến hành điều trị bệnh càng sớm càng tốt, thậm chí chưa có kết quả cận lâm sàng. Xét về mặt dịch tễ, về mặt nhận diện dấu hiệu cận lâm sàng, bác sĩ có thể điều trị cho bệnh nhân từ sớm.

Hiện nay, tiêm vaccine là biện pháp phòng bệnh bạch hầu hữu hiệu, an toàn và ít chi phí nhất. Vaccine phòng bệnh bạch hầu có thể tiêm ở nhiều độ tuổi khác nhau, khi trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi, trẻ 16-18 tháng tuổi, trẻ 4-6 tuổi, người lớn. Ngoài ra còn có các loại vaccine phòng bạch hầu cho nhóm người lớn có nguy cơ cao, chỉ được sử dụng trong chiến dịch khi có dịch bệnh chứ không tiêm phổ cập.

Một số loại vaccine phối hợp như vaccine 6 trong 1 phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Hib, viêm gan B hoặc vaccine 5 trong 1 phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, Hib, bại liệt dành cho trẻ 2-24 tháng tuổi. Vaccine 4 trong 1 phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt có thể tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi trở lên. Vaccine 3 trong 1 phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván dành cho trẻ 4 tuổi trở lên và người lớn.

Bên cạnh tiêm vaccine để phòng bệnh từ sớm, người lớn, trẻ em nên giữ vệ sinh cơ thể, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, không đưa tay lên mắt, mũi, miệng; vệ sinh môi trường sống sạch sẽ, thông thoáng...

Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Hiền Minh
Phó giám đốc Y khoa Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC