Báo động tình trạng đái tháo đường ở trẻ em

Theo một cuộc khảo sát tại Anh và xứ Wales, số trẻ em và vị thành niên mắc bệnh đái tháo đường type 2 đang được quản lý ở các đơn vị đái tháo đường nhi khoa (PDUs) đã liên tục tăng trong vòng ba năm qua. Cuốn sách ‘Kiểm định đái tháo đường trẻ em giai đoạn 2015 – 2016’ được phát hành bởi Trường Đại học Hoàng gia Anh về Nhi khoa và Sức khỏe Trẻ em cho biết: hiện nay có hơn 600 trẻ em và vị thành niên tại Anh và xứ Wales mắc đái tháo đường type 2, và con số thực tế, bao gồm cả các bệnh nhân chưa được quản lý bởi PDUs và chưa được chẩn đoán, có thể còn cao hơn nhiều.

Điều đáng nói, con số mắc đái tháo đường type 2 ở trẻ em liên tục tăng trong suốt 3 năm qua: từ 507 trẻ giai đoạn 2013-2014, đến 543 giai đoạn 2014-2015, và con số gần đây nhất là 621 giai đoạn 2015-2016, tức là đã tăng 114 trẻ trong 3 năm. Và con số này có thể sẽ không dừng lại tại đó.

Không giống như bệnh đái tháo đường type 1, đái tháo đường type 2 thường được chẩn đoán ở người lớn trên 30 tuổi, nhưng sự gia tăng số lượng trẻ em và vị thành niên béo phì được cho là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Thêm vào đó, đa số các trẻ em mắc đái tháo đường type 2 hiện đang được quản lý tại PDUs trong độ tuổi từ 15-19 tuổi⁽¹⁾, các trường hợp nhỏ nhất được phát hiện trong khoảng từ 5-9 tuổi⁽¹⁾, số trẻ nữ nhiều gấp đôi số trẻ nam; tỷ lệ trẻ em da đen và trẻ em các vùng dân tộc thiểu số cũng cao hơn so với bình thường.

Các kết quả thu được từ cuộc khảo sát này đã khiến các chuyên gia y tế bất ngờ, đồng thời đem lại ý nghĩa to lớn với cộng đồng. Cuộc khảo sát được tài trợ bởi Cơ quan y tế quốc gia Anh và chính phủ xứ Wales nhằm mục đích so sánh sự chăm sóc và kết quả đạt được của các trẻ em/vị thành niên mắc đái tháo đường được quản lý bởi các đơn vị PDUs ở Anh và xứ Wales.

Một nghiên cứu lớn, đa trung tâm khác: SEARCH về đái tháo đường ở người trẻ tuổi được tiến hành tại Hoa Kỳ cũng cho thấy kết quả tương tự: số lượng các ca mới được chẩn đoán đái đường tuýp 2 ở trẻ em và vị thành niên tăng khoảng 4,8% mỗi năm trong giai đoạn 2002 đến 2012.⁽²⁾

Giáo sư nhi khoa, Tiến sĩ Fran Cogen, chuyên gia nghiên cứu giảng dạy về đái tháo đường, đại học Y khoa George Washington, Columbia và là giám đốc chương trình đái tháo đường trẻ em và vị thành niên của hệ thống y tế quốc gia Hoa Kỳ cho biết: "Trước những năm 1980, bệnh đái tháo đường type 2 rất hiếm gặp ở trẻ em và vị thành niên.” “Thật không may, tỷ lệ này đã tăng lên khi lối sống của chúng ta ngày càng trở nên ít vận động, và chúng ta đã chứng kiến ​​sự bùng nổ của các sản phẩm thức ăn nhanh, các sản phẩm chế biến sẵn với lượng đường cao". Đồng tình với ý kiến này, giáo sư nhi khoa, tiến sĩ Michael Freemark, trưởng khoa nội tiết và đái tháo đường nhi khoa, Trung tâm y tế đại học Duke, Durham, Bắc Carolina, Hoa Kỳ cho biết: chế độ ăn không lành mạnh và mức độ hoạt động thể chất thấp làm tăng nguy cơ béo phì, đây chính là yếu tố quyết định mạnh mẽ nhất cho sự gia tăng bệnh đái tháo đường type 2 ở trẻ em và vị thành niên. Trên thực tế, một số nghiên cứu về dân số đã chỉ ra rằng bệnh béo phì ở trẻ em và vị thành niên có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2 ở người trưởng thành từ 4 đến 28 lần. Do đó không có gì ngạc nhiên khi sự gia tăng toàn cầu về tỷ lệ đái tháo đường type 2 ở trẻ em trùng khớp với sự gia tăng đáng kể bệnh béo phì ở trẻ em.⁽²⁾

Bệnh béo phì làm gia tăng nguy cơ đái tháo đường ở trẻ em

Các nhà khoa học Anh cũng tìm thấy nguyên nhân tương tự. Tiến sĩ Justin Warner, trưởng nhóm khảo sát cho biết: “Bệnh đái tháo đường type 2 có thể dẫn đến những vấn đề về sức khoẻ lâu dài như giảm thị lực dẫn đến mù, suy thận và đột quỵ. May mắn là bệnh này có thể phòng tránh được, nhưng yếu tố nguy cơ lớn nhất gây ra đái tháo đường type 2 ở trẻ em mà chúng ta đang gặp phải đó là thừa cân”. Tiến sĩ Justin Warner cho rằng béo phì là “một mối đe dọa lớn cho sức khoẻ cộng đồng". Theo thống kê tại các trường học ở Anh năm học 2015-2016, cứ 10 trẻ trong độ tuổi 4-5 sẽ có 1 trẻ béo phì, và cứ 5 trẻ trong độ tuổi 10-11 sẽ có 1 trẻ béo phì⁽¹⁾. Ông ghi nhận đã có những động thái tích cực từ phía chính phủ như áp mức thuế cao cho ngành công nghiệp nước giải khát hoặc đưa ra mức thuế dựa trên hàm lượng đường trong các sản phẩm nhằm giảm lượng đường trong chế độ ăn uống của người dân, nhưng cần có nhiều hơn nữa những biện pháp như thế này.

"Có một lỗ hổng lớn trong luật quảng cáo cho phép quảng cáo đồ ăn nhanh cho trẻ em trên truyền hình trong khung giờ vàng trước 9 giờ tối", Ông cho ví dụ liên quan đến luật quảng cáo tại Anh, "Phải có hành động quyết liệt để khắc phục tình trạng béo phì và những vấn đề như thế này cần được giải quyết dứt điểm và nhanh chóng”.

Dược sĩ Philip Newland-Jones, chuyên gia tư vấn về nội tiết và đái tháo đường, bệnh viện đại học Y Southampton, thuộc cơ quan Y tế quốc gia Anh, cũng bổ sung: nguyên nhân gia tăng tỷ lệ đái tháo đường type 2 ở trẻ em và trẻ vị thành niên không đơn thuần do bệnh béo phì. Ông phát biểu: "Có nhiều nguyên nhân kết hợp, từ yếu tố giáo dục y tế công cộng không đầy đủ cho trẻ em và gia đình, đến sự gia tăng trong việc tiếp cận thực phẩm giàu calorie, không tốt của trẻ", bên cạnh đó, "Tương tự người trưởng thành, di truyền đóng vai trò rất quan trọng trong bệnh đái tháo đường type 2 ở trẻ em, trẻ em da đen và trẻ em dân tộc thiểu số châu Á có nguy cơ cao hơn so với các trẻ khác".

Để giải thích cho việc các trẻ nữ có xu hướng mắc đái tháo đường type 2 cao hơn so với trẻ nam, Dược sĩ Philip Newland-Jones cho rằng: điều này đến từ sự khác biệt về mức độ hoạt động thể chất. "Có bằng chứng rõ ràng là: các trẻ nữ ít tham gia hoạt động thể chất hơn so với trẻ nam, đôi khi do kỳ thị xã hội và những quan ngại về mặt thể chất trong và sau khi tập thể dục". Về mặt giải pháp, ông cho rằng, biện pháp quan trọng để ngăn chặn sự phát triển của bệnh đái tháo đường type 2 trên trẻ em và trẻ vị thành niên là đưa giáo dục sức khoẻ vào chương trình giảng dạy cùng với việc tăng cường sự hiểu biết về đái tháo đường cho những gia đình có nguy cơ cao.

Phát hiện trẻ bị đái tháo đường như thế nào?

Làm thế nào để phát hiện con em mình có mắc đái tháo đường type 2 cũng là một vấn đề trăn trở đối với các bậc phụ huynh và các nhà khoa học. Giáo sư nhi khoa, Tiến sĩ Robert Rapaport, trưởng khoa Nội tiết và đái tháo đường Nhi khoa, Trường đại học y Icahn, Mount Sinai, New York, Hoa Kỳ cho biết: rất dễ nhầm lẫn khi theo dõi và kiểm tra các triệu chứng đái tháo đường type 2 ở trẻ em. Giống như người trưởng thành, trẻ em cũng có thể xuất hiện các triệu chứng khát nhiều, tiểu nhiều, đái dầm và giảm cân không rõ nguyên nhân nhưng cũng có thể không có triệu chứng. Đôi khi đái tháo đường type 2 đi kèm với triệu chứng dậy thì sớm ở trẻ hoặc gia tăng tỷ lệ nhiễm trùng da với Staphylococcus hoặc nhiễm nấm âm đạo ở trẻ gái. Khó khăn hơn nữa khi các trẻ không tự nhận thức được các triệu chứng này, hoặc không chia sẻ chúng với bố mẹ. ⁽²⁾

Giáo sư, Tiến sĩ Fran Cogen cũng cho rằng: “Một trong những yếu tố đáng sợ nhất của bệnh đái tháo đường type 2 trên trẻ em đó là ngay cả các bậc phụ huynh cũng ít khi nghĩ rằng đái tháo đường type 2 lại xảy ra với con em họ bởi chúng còn ở độ tuổi quá nhỏ.” Và nếu có đi chăng nữa thì các bậc phụ huynh cũng khó để vượt qua sự tiện lợi và giá cả hợp lý của thức ăn nhanh khi mà ngày nay hầu như ai cũng không có nhiều thời gian trong cuộc sống. ⁽²⁾

Trước tình hình này, các chuyên gia y tế Hoa Kỳ đưa ra lời khuyên: nếu nghi ngờ con em mình có các triệu chứng của bệnh đái tháo đường type 2, hãy đưa trẻ tới gặp bác sĩ. Các chuyên gia nhi khoa sẽ biết phải làm gì để sàng lọc bệnh đái tháo đường cho con em bạn. Giáo sư, Tiến sĩ Fran Cogen bày tỏ: hãy ăn uống lành mạnh hơn và tập thể dục nhiều hơn. "Điểm mấu chốt là cả gia đình phải cùng nhau thay đổi. Những thay đổi nhỏ, nhưng tăng dần và mỗi cá nhân đều phải thay đổi để không ai bị cô lập.” Những nỗ lực này sẽ giúp trẻ giảm cân và từ đó giảm nguy cơ phát triển đái tháo đường đặc biệt là ở các gia đình có tiền sử bệnh.⁽²⁾

Được biết, vào năm 2016, chính phủ Anh cũng đã thông qua kế hoạch cắt giảm lượng đường trong các sản phẩm dành cho trẻ em. Kế hoạch này bao gồm các biện pháp yêu cầu ngành công nghiệp thực phẩm và đồ uống cắt giảm 5% lượng đường mỗi năm trong các sản phẩm phổ biến với trẻ em với mục tiêu cắt giảm 20% lượng đường sau 4 năm. Và bước đầu kết quả thu được trong năm nay vẫn đang đạt mức kỳ vọng. Bên cạnh đó kế hoạch này cũng kêu gọi các trường tiểu học thực hiện ít nhất 30 phút hoạt động thể chất mỗi ngày và một thời lượng tương tự được khuyến cáo cho các bậc phụ huynh khi quản lý con em mình tại nhà.⁽¹⁾

DS Nguyễn Hải Đằng

Nguồn: http://www.pharmaceutical-journal.com/news-and-analysis/news/type-2-diabetes-on-the-rise-in-children-and-young-people-in-england-and-wales/20203406.article

Tham khảo:

1. http://www.bbc.com/news/health-40900269
2. https://health.usnews.com/health-care/patient-advice/articles/2017-07-25/why-type-2-diabetes-is-on-the-rise-in-children-and-teens