Nghiên cứu được triển khai trong bối cảnh thế giới đã trải qua hơn hai năm chịu ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid-19. Tại Việt Nam, với việc triển khai đồng bộ, hiệu quả các biện pháp phòng, chống dịch, số ca nhiễm mới trong thời gian gần đây đang ở mức thấp với nhiều ngày không có số ca tử vong. Tuy nhiên, gánh nặng bệnh tật, đặc biệt là các hội chứng hậu Covid đang trở thành vấn đề được quan tâm cấp thiết.

Theo các nghiên cứu, thống kê có hơn 200 triệu chứng Covid-19 kéo dài đang gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. Cho đến nay, trên thế giới cũng như tại Việt Nam đều chưa có những nghiên cứu hoàn chỉnh, quy mô lớn về hậu Covid-19 và các ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần cũng như mức độ và thời gian của triệu chứng có thể kéo dài. Đặc biệt cần lưu tâm đến độ tuổi lao động trẻ từ 16 đến 35, vì đây là lực lượng nòng cốt của phát triển kinh tế, phục hồi hậu Covid-19.

Hoạt động trọng tâm của Hành trình Thầy thuốc trẻ làm theo lời Bác triển khai trong tháng 5 vừa qua là tập trung chăm sóc sức khỏe hậu Covid-19 cho người dân cả nước thông qua những hoạt động chính: khám chữa bệnh tình nguyện trực tiếp cho người dân, đánh giá y tế chuyên sâu hậu Covid-19; khám bệnh và theo dõi sức khỏe qua tổng đài và telehealth, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo; phát hành bộ cẩm nang điện tử cập nhật thường xuyên về chăm sóc sức khỏe hậu Covid-19. Tổng số đã có 49.496 người tại 52 tỉnh, thành phố được khám bệnh, cấp phát thuốc miễn phí, tư vấn sức khỏe hậu Covid-19.

Trong hành trình đó, nhóm nghiên cứu của Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam đã thực hiện nghiên cứu đánh giá cắt ngang trên đối tượng là người dân tự nguyện đăng ký và đến khám hậu Covid-19. Nhóm nghiên cứu đã ban hành bộ câu hỏi khảo sát gồm 4 phần và 20 câu hỏi trực tuyến. Tổng cộng 17.093 người là lao động trẻ, độ tuổi từ 16 đến 35 tham gia khảo sát. Có 13.313 phản hồi, chiếm tỷ lệ 77,89%. Nhóm nghiên cứu cũng chia số liệu trong nhóm bệnh nhân có bệnh lý nền (ung thư, tiểu đường, tim mạch, viêm phổi mạn tính) để đánh giá riêng, tiến hành phân tích hồi quy logistic mối liên quan giữa các đặc điểm với tình trạng bệnh nhân còn triệu chứng hậu Covid-19 sau sáu tháng.

Kết quả cho thấy có 68% số bệnh nhân còn tồn tại triệu chứng hậu Covid-19 từ 2 đến 5 tháng, tuy nhiên có đến 17,4% số bệnh nhân có triệu chứng hậu Covid-19 nhiều hơn 5 tháng và khoảng gần 5% số bệnh nhân vẫn còn những triệu chứng này sau 10 tháng kể từ ngày có kết quả xét nghiệm dương tính với vi-rút SARS-CoV-2. Bệnh nhân thường có từ hai, ba triệu chứng điển hình liên quan hậu Covid-19 trong số 203 triệu chứng mà Bộ Y tế đã xác định, chủ yếu tập trung ở nhóm bệnh lý liên quan tâm thần (chóng mặt, đau đầu, khó tập trung, mất ngủ,…) và nhóm bệnh lý về hô hấp (ho, khó thở).

Nghiên cứu cũng chỉ ra mức độ và thời gian bị triệu chứng Covid-19 kéo dài không liên quan thời gian bị nhiễm Covid-19 (chỉ 2% dương tính với SARS-CoV-2 nhiều hơn 14 ngày) hay mức độ nghiêm trọng khi bị nhiễm Covid-19 (có triệu chứng nặng và nhập viện khi bị nhiễm Covid-19 dưới 10%), so với một số nghiên cứu trước đó cho rằng có mối liên quan giữa thời gian bị nhiễm kéo dài và mức độ nghiêm trọng khi bị nhiễm Covid-19 với các triệu chứng hậu Covid-19. Nghiên cứu cũng chỉ ra tỷ lệ nữ giới có xu hướng cao hơn nam giới về khả năng bị Covid-19 kéo dài (64,63% ở nữ và 35,37% ở nam giới), điều này cũng được nêu tại nhiều nghiên cứu trước đó. Thông qua số đo chiều cao và cân nặng của bệnh nhân, nhóm nghiên cứu sử dụng chỉ số BMI để phân loại và ghi nhận 28,74% số bệnh nhân thiếu cân và 8,71% số bệnh nhân bị béo phì, cho thấy dinh dưỡng không đầy đủ hoặc béo phì cũng có thể là nguyên nhân khiến người bệnh có nhiều khả năng bị kéo dài triệu chứng Covid-19.

Nghiên cứu cũng chỉ ra đối với nhóm lao động trẻ, bệnh lý nền không phải yếu tố ảnh hưởng đến khả năng bị hội chứng Covid-19 kéo dài (chỉ 3,6% số bệnh nhân có bệnh lý nền). Tuy nhiên, qua phân tích hồi quy, đối với bệnh nhân giới tính nam, có thời gian mắc Covid-19 hơn 14 ngày, hút thuốc lá, uống rượu, bia và không tập thể dục đều sẽ làm tăng nguy cơ kéo dài các triệu chứng hậu Covid-19. Nghiên cứu cũng cho thấy xu hướng chăm sóc sức khỏe của người dân dịch chuyển dần theo hướng số hóa. Có đến 33% số người bệnh có xu hướng chọn theo dõi thường xuyên và chăm sóc sức khỏe qua ứng dụng điện thoại, gần bằng với tỷ lệ người dân lựa chọn biện pháp truyền thống là đến bệnh viện khám (36,3%).

Trong bối cảnh đất nước dần thích nghi và dần trở lại bình thường, những triệu chứng hậu Covid-19 hay Covid-19 kéo dài, nhất là đối với lực lượng lao động trẻ là thách thức khi cả nước có gần 11 triệu người đã nhiễm Covid-19, với nhóm người trong độ tuổi lao động chiếm tỷ lệ lớn. Để bảo đảm sức khỏe cho lực lượng lao động này cũng chính là bảo đảm nguồn lực con người phát triển đất nước, đòi hỏi các ngành, các cấp đều cần có những chính sách phù hợp, hỗ trợ người dân phục hồi hậu Covid-19. ■