Gần 13% trẻ từ 13-17 tuổi luôn cảm thấy cô đơn

Mới đây, Bộ Y tế công bố con số có khoảng 13% trẻ cảm thấy cô đơn hầu hết thời gian hoặc luôn luôn cô đơn. Gần 7% thường xuyên cảm thấy lo lắng. Thế nhưng chỉ 30% cha mẹ, người giám hộ hiểu các vấn đề lo lắng của con...

Đặc biệt, tỷ lệ trẻ nghiêm túc xem xét việc tự tử trong 12 tháng qua 2 lần khảo sát có giảm nhẹ nhưng trong số 6-7 trẻ thì vẫn còn một trẻ nghiêm túc nghĩ đến việc tự tử trong một năm qua.

Đây là kết quả được khảo sát trên 7.800 học sinh lớp 8-12 (tương ứng trẻ 13-17 tuổi) của 81 trường học năm 2019.

Tình trạng trẻ vị thành niên tự tử liên quan đến mâu thuẫn trong gia đình và trường học vẫn thường được ghi nhận tại Khoa Sức khỏe vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương.

TS, BS Ngô Anh Vinh, Phó khoa Sức khỏe Vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, thời gian vừa qua, khoa Sức khỏe Vị thành niên - Bệnh viện Nhi Trung ương, các trẻ đến cấp cứu vì nhiều lý do, thấy ấm ức, tủi thân vì bị cha mẹ đánh, cha mẹ chưa hiểu mình nên hoặc bị bạn bè trêu chọc, điểm kém mà trẻ đã có ý định từ bỏ cuộc sống của mình.

Mới đây, Bệnh viện Nhi Trung ương tiếp nhận một bệnh nhi 13 tuổi nhập viện do tự tử bằng thuốc giảm đau liều cao. Được biết, trẻ cảm thấy thất vọng vì bản thân không đáp ứng được những kỳ vọng của cha mẹ, lại thường xuyên xảy ra mâu thuẫn với gia đình do bất đồng quan điểm về phong cách sống và định hướng tương lai mà trẻ đã có ý định tự tử. 

Một trường hợp khác là bệnh nhi 14 tuổi, trẻ đã uống thuốc ngủ tự tử sau khi bị mẹ đánh mắng.

Rất may mắn, trong cả 2 trường hợp trên, trẻ đã được gia đình đưa đi cấp cứu kịp thời nên không nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, tổn thương tâm lý có thể còn ảnh hưởng đến suốt đời.

Chuyên gia này chia sẻ, ở độ tuổi vị thành niên, những thay đổi về nhận thức, thể chất, tâm lý và cảm xúc thường làm cho trẻ nhạy cảm hơn với mọi thứ xung quanh. Trẻ gặp khó khăn trong việc tự điều chỉnh để thích nghi trong mối quan hệ với mọi người và những vấn đề khác trong cuộc sống.

Bên cạnh đó, tư duy muốn con phải nghe lời tuyệt đối của nhiều cha mẹ ở Việt Nam dễ gặp phải sự chống đối ở trẻ. Với những trẻ không chống đối, sự dồn nén tâm lý lâu ngày có thể đưa đến những hành vi phản ứng không ngờ.

Một số trẻ tự tử vì không giải tỏa được cảm xúc, cảm giác lạc lõng trong cuộc sống, một số khác tự tử vì “giận cha mẹ”, uất ức, tủi thân, một số vì lo lắng không đáp ứng được kỳ vọng của người khác, thậm chí 1 số trẻ tự tử chỉ vì muốn gây sự chú ý của người khác, để mọi người mãi nhớ đến mình.

Phân tích tâm lý của trẻ giai đoạn này, PGS, TS Trần Thu Hương, Khoa Tâm lý, ĐH Khoa học xã hội và nhân văn Hà Nội chia sẻ, về mặt bản chất, trong tiến trình phát triển, ở tuổi vị thành niên các con có sự thay đổi lớn về cơ thể, về hoóc-môn, ngoại hình, tâm tính, thay đổi về hành vi, nhận thức...

Thời điểm này trẻ có biểu hiện "nổi loạn" nằm ngoài tầm kiểm soát cảm xúc của các con vì sự thay đổi ở tuổi dậy thì. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng là người lớn đôi khi không hiểu vì sao các con lại có sự "nổi loạn" đấy, và chỉ nhìn sự "nổi loạn" đó giống như hành vi sai trái, ứng xử kém hay chống đối với người lớn.

Theo thống kê của WHO, trong những năm gần đây, tỷ lệ trầm cảm, các vấn đề rối loạn hành vi vì stress, tự sát ở tuổi vị thành niên ngày càng gia tăng. Độ tuổi có tỷ lệ các hành vi nguy cơ cao (bao gồm cả hành vi tự sát) là từ 14-19…

Đây là giai đoạn trẻ có nhiều biến đổi, trong tâm thế chưa phải là người lớn nhưng cũng không còn là trẻ con, vừa muốn tự chủ nhưng lại đang sống phụ thuộc vào bố mẹ...

Trẻ mong muốn được thấu cảm, chia sẻ và nhận được sự tin tưởng từ gia đình, nhưng rất ít cha mẹ có thể tin tưởng hoàn toàn vào con mình và chấp nhận những điều con nói.

Đó là lý do khiến trẻ hạn chế mở lòng, chia sẻ với cha mẹ và tự bức xúc với chính mình, gây nên những hành vi tổn hại chính bản thân. 

Cha mẹ cần quan tâm con đúng mực

TS, BS Ngô Anh Vinh cho hay, ở tuổi vị thành niên, song song với việc phát triển thể chất thì trẻ sẽ có những thay đổi rõ rệt về mặt tâm lý.

Sự phát triển cái “tôi” ở trẻ ở giai đoạn dậy thì khiến cho trẻ có nhu cầu được thể hiện sở thích riêng, có những suy nghĩ, quyết định riêng và đòi hỏi cha mẹ cần phải tôn trọng, không can thiệp quá sâu.

Bởi vậy, nhiệm vụ của cha mẹ lúc này, ngoài tạo cho con kỹ năng tự lập, chịu trách nhiệm và có thể đưa ra một số quyết định trong cuộc sống thì cũng cần theo dõi con để kịp thời hỗ trợ, can thiệp, giúp đỡ con nếu gặp phải lo âu hoặc có những suy nghĩ, hành động lệch lạc.

Tương tác với con rất quan trọng, nhưng các bậc phụ huynh không nên áp đặt hoặc đặt kỳ vọng quá cao, sẽ gây áp lực cho trẻ. Cha mẹ nên dành nhiều thời gian để lắng nghe con, giải thích để con hiểu và dẫn dắt con đi đúng hướng.

“Trong mọi tình huống, chúng ta nên kiềm chế cảm xúc. Cha mẹ tuyệt đối đừng vì bất lực, nóng giận mà nói ra những lời nhục mạ, xúc phạm, thậm chí là cấm đoán, ép buộc, bạo hành thân thể, bạo hành tinh thần trẻ. Với những lỗi sai, cha mẹ đừng nên phán xét, hãy động viên và cùng con vạch ra mục tiêu để trẻ cố gắng vươn tới. Sự quan tâm đúng mực sẽ giúp cha mẹ có thể đồng hành với con trong cuộc sống”, bác sĩ Vinh nói.

Theo chuyên gia này, vai trò của nhà trường rất quan trọng. Nhiều trường đặt ra những áp lực học tập, thành tích lớn, môi trường giáo dục khắt khe cũng tạo ra những cảm xúc tiêu cực với trẻ. Vì thế, nhà trường cũng cần tạo cho trẻ môi trường học tập thân thiện với sự quan tâm, đồng hành của giáo viên.

Các trường học nên có phòng tư vấn tâm lý để kịp thời nắm bắt, tư vấn, giúp đỡ trẻ vị thành niên khi các em gặp vướng mắc trong cuộc sống.

“Mặc dù nguyên nhân của tự tử rất đa dạng nhưng đa số các vụ tự tử có thể đề phòng được với các biện pháp theo dõi quan sát tế nhị và sát sao, xử lý thích đáng và kịp thời. Để làm được điều này, rất cần sự chung tay của gia đình, nhà trường và xã hội”, bác sĩ Vinh nói.

Để kịp thời can thiệp, bác sĩ Vinh cảnh báo một số dấu hiệu ở trẻ có nguy cơ tự tử để các gia đình theo sát con. Đầu tiên là trẻ luôn than thở buồn chán, nghĩ mình đầy tội lỗi xấu xa, cảm thấy bất tài vô dụng. Đặc biệt, trẻ để lại những lời nhắn nhủ với bạn bè, mọi người qua mạng xã hội, thư, nhật ký,… với lời chào vĩnh biệt. Có ý định tàng trữ, cất giấu những vật dụng để thực hiện hành vi tự tử như: tích trữ thuốc ngủ, chuẩn bị dây, dao sắc nhọn….