Xa xa một nhóm người nháo nhác, người đàn ông nằm ven đường, bất tỉnh. Anh Thi cùng đồng đội chia nhau thực hiện sơ cứu. "Ngừng thở rồi, ép tim đi", anh Thi nói với đồng đội.

Mặt căng thẳng, mồ hôi túa ra khắp người anh. Lay gọi liên tục mà nạn nhân không tỉnh, anh Thi mở túi dụng cụ, lấy ra một ống Naloxone (thuốc dùng cấp cứu cho người nghiện quá liều) tiêm cho nạn nhân. Tất cả mọi người xung quanh nín thở chờ đợi. Khi sắc hồng trở lại trên khuôn mặt kia, anh Thi và mọi người thở phào nhẹ nhõm. Một mạng người được cứu, trong gang tấc.

Đó là một trong gần 150 trường hợp sốc ma túy được anh Thi cứu sống, kể từ khi tham gia nhóm "Ban Mai Xanh" của Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI).

Phạm Đình Thi, 38 tuổi, theo gia đình rời Thái Bình lên Điện Biên khi mới 7 tuổi. Trưởng thành ở tỉnh biên giới, anh nghiện ma túy và mang trong mình HIV.

"Hồi ấy, mỗi lần giặt đồ, mẹ tôi lại lấy cái que dài cả mét khều qua khều lại, ngâm quần áo tôi vào thuốc tẩy. Cái quần vải thô màu xanh loang hết", anh Thi nhớ.

Chiếc quần vải thô loang màu ấy vẫn luôn gợi anh nhớ về những đêm dài không ngủ. Anh sống trong kỳ thị của người thân, trong lo sợ và trống rỗng khi nghĩ về tương lai.

Khi tham gia câu lạc bộ "Tia nắng mới' ở địa phương, nơi hỗ trợ người người sống chung với HIV vào năm 2008, anh Thi gặp chị Lò Thị Lả. Chị lớn lên từ bản Mới, mang những ký ức buồn về mối tình đầu khi HIV đã cướp đi người chị thương và để lại chị một cuộc sống khép mình trong bốn bức tường.

"Lúc đó người yêu mất, mình lại nhiễm HIV, không muốn sống nữa, đau khổ lắm", chị Lả nói. "Người ta không hiểu như bây giờ, đi ăn đám cưới, đám cỗ, không ai dám ngồi cạnh mình".

Khi gặp nhau, tia nắng tình yêu lớn dần trong hai mảnh đời riêng nhưng chung nhiều nỗi niềm ấy. Những khi hai anh chị quyết định về chung nhà thì cả hai bên gia đình đều phản đối. "Trong quan niệm của các cụ lúc bấy giờ, chồng thì nghiện, vợ lại bệnh tật như thế thì chúng mày sống với nhau kiểu gì, chỉ có làm khổ nhau thôi", chị Lả kể.

Anh Thi kể những ngày đầu về ra mắt, mẹ chị Lả nhất quyết không đồng ý. Ngại ngần khi chàng rể tương lai chưa thoát khỏi con đường nghiện ngập, bản thân con gái mình lại đang sống chung với HIV. Mỗi lần chị không ở nhà, bà lại sang nói khéo để anh Thi đi về. Dần dần, chính sự tu chí và chân tình của anh đã cảm hóa được trái tim người mẹ ấy.

Những ngày đầu chung sống, khó khăn chồng chất, có khi chưa đến mùa thóc, nhà hết cả gạo ăn. Tài sản của hai vợ chồng chỉ vỏn vẹn một chiếc xe đạp cọc cạch.

Bằng tình yêu và sự kiên trì, chị thuyết phục anh vào điều trị methadone - thuốc điều trị thay thế cai nghiện ma túy vào tháng 7/2011. Một cuộc đời mới mở ra khi hai vợ chồng cùng Trung tâm Học tập Cộng đồng xã bắt đầu hành trình truyền thông đến các bản về phòng chống lây nhiễm HIV tại cộng đồng, trên chính chiếc xe không có nổi tấm chắn bùn ngày nào.

Năm 2016, dưới sự hướng dẫn kỹ thuật của Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI), anh Thi và những thành viên nhóm bắt đầu hành trình cứu sốc tại các bản. Sau gần 4 năm triển khai hoạt động cứu sốc tính đến nay, Ban Mai Xanh đã cứu được 143 người.

"Nếu không có vợ chồng Thi Lả, thì ở đây nhiều người chết vì ma túy", ông Sơn, trưởng bản Xôm, nói.

Ca cứu sốc đầu tiên luôn là một kỷ niệm không thể nào quên với những "hiệp sĩ cứu sốc" này. Nạn nhân bị vứt xuống ao cho "tỉnh" đang nổi lều phều. Anh Thi và mọi người vớt lên, quần áo người ấy ướt hết. Anh làm theo quy trình sơ cứu và tiêm Naloxone. Nạn nhân tỉnh lại, anh vừa sợ vừa vui, điện thoại khoe với cán bộ.

Anh Thi kể có nhiều kỷ niệm vui về cứu sốc. Một buổi tối hai vợ chồng cùng đi cứu sốc, khi nạn nhân vừa tỉnh, lại có tiếng bước chân chạy đến "Anh ơi, bên này còn ca sốc nữa...". Anh chạy bộ ra cứu luôn, quên cả xe máy.

Anh Trung, một thành viên trong nhóm Ban Mai Xanh cũng chia sẻ, hôm đó có người gọi anh đi cứu sốc, đến nơi thì gặp thằng bạn thân nằm đấy. "Lúc đầu, ép tim thấy chưa tỉnh, tôi sợ phát khóc. Lúc nó mở mắt, tôi vừa khóc vừa cười", anh Trung, kể.

Nhưng không phải lúc nào đằng sau những ca cứu sốc là những nụ cười. Có những lần được cứu, bệnh nhân tỉnh rồi hiểu lầm các anh ăn cướp, xách cả cổ áo đòi đánh. Rồi những lần không cứu được, anh Thi và đồng đội cảm thấy như "chân mình không bước nổi".

"Có những người họ nói mấy cái thằng nghiện ngập này, chết đi cho xong, cứu làm gì. Nhưng tôi không thấy như thế, dù sao cũng là một mạng người...", anh Thi nói.

Anh Thi kể về những ngày đầu kêu gọi mọi người tham gia nhóm, khó khăn đủ đường. Đặc thù của địa bàn là một tỉnh vùng cao, phần lớn là người dân tộc. Những câu nói anh nhận được trong những chuyến đi thôn bản đầu tiên gặp anh em sử dụng ma túy thường là "đằng nào chả nghiện", "HIV là đứt rồi", "Không đi đâu",... Nhưng anh may mắn khi có chị Lả là người đồng hành, với lợi thế là người dân bản địa, chị vừa đóng vai trò phiên dịch vừa giúp anh Thi gần gũi hơn với bà con.

Với chính tâm huyết đó, đến nay, anh Thi đã xây dựng nhóm Ban Mai Xanh với 17 thành viên nòng cốt và tự hào khi không có ai còn sử dụng ma túy.

Qua rồi những ngày tháng khi bà con còn ngần ngại chàng trai từ dưới xuôi lên ngược làm công tác cộng đồng. Giờ đây căn nhà đơn sơ của anh Thi chị Lả là địa chỉ quen thuộc của người dân bản Xôm và các bản lân cận.

Không chỉ nhận được sự yêu quý của bà con thôn bản, Ban Mai Xanh cũng được chính quyền địa phương tin tưởng và ghi nhận nhiều đóng góp quan trọng trong công cuộc phòng chống lây nhiễm HIV/AIDS tại địa phương. Hàng tháng, các thành viên nhóm vẫn tổ chức các buổi truyền thông cộng đồng về cứu sốc và phòng tránh lây nhiễm HIV.

Trước đây, anh đặt tên nhóm là Hương Lúa, sau này thì nghĩ đến cái tên Ban Mai Xanh. Nơi Tây Bắc này toàn màu xanh của rừng, của ruộng. "Cứ mong là sớm mai lên, sẽ có một màu hy vọng đến với bản làng, với cộng đồng mình", anh Thi nói.

Lê Nga