Hệ lụy do liên tục dùng thuốc xịt mũi chứa corticoid

Vừa qua, bệnh viện Nội tiết Trung ương tiếp nhận hai trẻ là anh em trai ruột (15 và 11 tuổi), với chẩn đoán suy thượng thận do lạm dụng dùng thuốc xịt mũi chứa corticoid.

Hai trẻ đến viện đều có dấu hiệu béo phì, gương mặt tròn, rậm lông, làn da mỏng, rạn da bụng và đùi màu tím đỏ, phù hai chi dưới.

Trước nhập viện, 2 trẻ đi khám dinh dưỡng và được phát hiện cortisol máu thấp, được bác sỹ tư vấn ngừng dùng thuốc xịt mũi. Tuy nhiên, sau khi ngừng thuốc, 2 trẻ mệt mỏi, chán ăn, chướng bụng, nên gia đình đưa đến bệnh viện.

Được biết, trong 3 năm gần đây, do bị viêm mũi dị ứng, hai anh em đã liên tục dùng thuốc xịt mũi có corticoid. 

Mặc dù, nguy cơ của việc lạm dụng thuốc trị viêm mũi có chứa corticoid được cảnh báo nhiều nhưng các trường hợp như trên vẫn liên tục gặp.

Cách đây chừng 1 tháng,  BV Trung ương Quân đội cũng tiếp nhận anh N.H.N (24 tuổi, Hà Nội) vào viện với triệu chứng ngạt tắc mũi kéo dài gần 10 năm nay, bệnh nhân phải thường xuyên thở bằng miệng trong quá trình sinh hoạt hàng ngày.

Sau đó, bệnh nhân được nhập viện để chuẩn bị cho phẫu thuật chỉnh hình cuốn mũi dưới. Tuy nhiên, ngoài các triệu chứng về mũi xoang, bệnh nhân này có có dấu hiệu rậm lông, mặt tròn đỏ, da mỏng, nhiều vết rạn da, yếu và giảm khối lượng cơ gốc chi… nên nghi ngờ suy tuyến thượng thận. Kết quả xét nghiệm cho thấy nồng độ cortisol máu rất thấp. 

Bệnh nhân N cũng cho biết có một giai đoạn hơn 5 năm liên tục mỗi ngày đều tự ý sử dụng thuốc xịt mũi chống ngạt mũi có hoạt chất chống viêm Dexamethasone. 

Bác sỹ chuyên khoa Nội tiết Lưu Thúy Quỳnh cho hay, suy thượng thận thứ phát do thuốc là tình trạng giảm tiết cortisol của tuyến thượng thận do sự ức chế từ nồng độ corticoid cao quá mức cho phép trong máu trong một thời gian dài. 

Việc sử dụng tràn lan các sản phẩm thuốc chứa corticoid như thuốc tân dược, thuốc hít, thuốc xịt và đặc biệt là các thuốc trộn, thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc… là nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng này. Điều trị bệnh suy thượng thận sau khi được phát hiện cũng cần phải có hướng dẫn rất chi tiết từ phía thầy thuốc và tuân thủ tuyệt đối từ phía người bệnh để không để lại hậu quả lâu dài.

Dùng thuốc xịt mũi chứa corticoid cần lưu ý gì?

BS CKI Nguyễn Thị Sơn, Bệnh viện Bãi Cháy cho biết: "Tại bệnh viện cũng từng tiếp nhận bệnh nhân nhi bị suy tuyến thượng thận do cha mẹ tự ý mua và xịt mũi dài ngày cho trẻ. Việc sử dụng thuốc có thành phần corticoid dài ngày không theo hướng dẫn của bác sĩ là một trong những nguyên nhân gây suy tuyến thượng thận đối với bệnh nhi".

Theo BS Sơn, corticoid được sử dụng đúng chỉ định, liều lượng vừa phải trong một thời gian nhất định có thể điều trị hiệu quả một số bệnh nguy hiểm như hen phế quản, sốc phản vệ, lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp... và không gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới cơ thể. 

Tuy nhiên, dùng corticoid liều cao và kéo dài dẫn đến nguy cơ suy tuyến thượng thận, làm trẻ chậm phát triển do tuyến này quen với tình trạng có thuốc trong cơ thể sẽ ngưng hoạt động, không còn duy trì chức năng nội tiết.

Trẻ bị tổn thương tuyến thượng thận cấp với các triệu chứng điển hình tăng cân, mặt tròn, rậm lông, da mỏng, rạn da, suy giảm chức năng miễn dịch gây nhiễm trùng cơ hội, tăng đường huyết, rối loạn điện giải, rối loạn tâm thần, chậm phát triển chiều cao, loãng xương… Nếu tổn thương nặng có thể xuất hiện dấu hiệu đau bụng; nôn và tiêu chảy nhiều gây mất nước nặng, xuất huyết tiêu hóa, tụt huyết áp, lơ mơ, có thể hôn mê.

Đặc biệt, khi đang dùng glucocorticoid liều cao, kéo dài mà ngừng thuốc hoặc giảm liều đột ngột bệnh nhân sẽ thấy mệt mỏi khó chịu, chán ăn, đau cơ, nhức đầu, bong vảy da…

"Để tránh tình trạng lạm dụng corticoid và tránh nguy cơ suy tuyến thượng thận, người dùng cần hiểu về thành phần, công dụng, hướng dẫn sử dụng để biết thuốc có chứa thành phần corticoid hay không. Có nhiều tên thuốc khác nhau chứa corticoid như: Medron, Menison, Hydrocortison, Kacor, Prednisolone, Prednisone, Methylprednisolone, Betamethasone, Dexamethasone… Có thể dựa vào kí hiệu tên thuốc có đuôi "sone" ("son") hoặc "olone" ("olon") để nhận biết nhóm thuốc có chứa corticoid.

Cần lưu ý, khi trẻ mắc các bệnh lý như dị ứng, xương khớp, tai mũi họng… phải đến khám tại bệnh viện để được bác sĩ tư vấn, kê đơn. Nếu phải dùng corticoid để điều trị bệnh thì cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ, tránh lạm dụng thuốc", BS Sơn khuyến cáo.

.